We zitten te veel in ons hoofd en te weinig in ons lichaam

07 jun We zitten te veel in ons hoofd en te weinig in ons lichaam

“De laatste tijd voel ik me vaak een hoofd op pootjes”, schreef Wouter van Noort onlangs in een artikel van NRC. Het is een treffende metafoor voor een probleem waar tegenwoordig waarschijnlijk meer mensen last van hebben, met het groeiende aantal kantoorbanen en digitale beroepen. Veel nadenken en informatie verwerken, maar de rest van het lichaam doet doorgaans amper mee. Hoewel niet iedereen zich er even bewust van zal zijn of er daadwerkelijk een probleem in zal zien, is het verstandig om je aandacht wat vaker te verplaatsen naar wat je allemaal in je lichaam ervaart. Van Noort legt in zijn artikel uit waarom.

“De laatste tijd voel ik me vaak een hoofd op pootjes. Dat heeft vast iets te maken met mijn beroep: schrijven, praten, lezen en nadenken – meer is het eigenlijk niet. Na een dag werken, zeker als dat thuis is, ben ik soms de hele dag alleen maar met mijn hoofd bezig geweest. Dan kom ik er, als ik einde middag opsta uit de bureaustoel, achter dat er zowaar ook nog een lichaam aan dat ding vastzit”, aldus Van Noort.

“Volgens mij ben ik daarin niet bepaald alleen. Wat is de rol van lichamelijke activiteit nog in een digitale wereld? Op internet is bijna alles cognitief en bijna niks fysiek. Tijdens de pandemie zag je dat extra goed, toen nam het aantal mensen dat structureel aan lichaamsbeweging doet dramatisch af, volgens sportkoepel NOC-NSF. En ook vóór de pandemie al klonk het in populaire boeken zoals The body keeps the score van psychiater Bessel van der Kolk dat de westerse cultuur ‘extreem ontlichaamd’ is geraakt.”

Stressverwerking

Van Noort spreekt met psycholoog en onderzoeker Anne Marsman, die zich voor haar onderzoek verdiepte in de relatie tussen traumatische ervaringen en de reactie van het lichaam op milde pijnprikkels. Ze concludeert dat er ook in de psychologie en psychiatrie nog te weinig aandacht is voor het lichaam. Marsman: “Wanneer wordt het lijf gezien als iets wat bij je hoort, als iets om naar te luisteren, om serieus te nemen als manier om stress te verwerken? Als je niet lekker in je vel zit, moet je toch vooral je gedachten veranderen, is de heersende opvatting.”

In haar onderzoek ziet Marsman dat het lichaam een belangrijke rol speelt bij hoe iemand met nieuwe stressvolle situaties omgaat, en dat stress en traumatische ervaringen ook worden opgeslagen in het lichaam. Te denken valt bijvoorbeeld aan spieren die continu gespannen blijven, of een verhoogde hartslag en/of bloeddruk. Volgens Marsman is het dan ook belangrijk om beter te leren luisteren naar signalen van het lichaam, en tevens subtiele signalen te leren herkennen. Niet alleen bij het verwerken van trauma is dit zinvol; ook mensen die zich mentaal gezond voelen kunnen deze informatie gebruiken om stress en psychische klachten sneller te herkennen.

Innerlijk waarnemen

Het (bewust) ervaren van innerlijke lichaamssignalen wordt aangeduid met de term ‘interoceptie’. De ene persoon blijkt dat van nature makkelijker af te gaan dan de andere persoon. Van Noort schrijft er het volgende over:

“Interoceptie, in populair-wetenschappelijke boeken en artikelen ook wel het ‘zesde zintuig’ genoemd, is het waarnemen van allerlei lichaamsprocessen, van hartslag tot spierverkrampingen. Een groot deel van die verwerking vindt onbewust plaats, maar je kunt er ook bewust de aandacht op richten. De laatste jaren blijkt uit diverse onderzoeken dat hoe gevoelig mensen zijn voor hun eigen interoceptieve signalen, mede bepaalt hoe goed ze emoties reguleren. En het werkt ook andersom: mensen die minder goed kunnen benoemen wat ze in hun lijf voelen, hebben vaker last van mentale problemen zoals angststoornissen en depressies.”

Alarmbellen

Wel zo handig dus, om je eigen lijf zo goed mogelijk te leren kennen. Hoe beter je in staat bent om lichaamssignalen te herkennen, hoe beter je ernaar kunt handelen om jezelf in balans te houden. Mis je allerlei alarmbellen vanuit je lichaam omdat je ze simpelweg niet voelt – of daar wellicht de tijd en de rust niet voor neemt – dan zit het mentaal waarschijnlijk ook al een tijdje niet helemaal lekker.

Volgens deskundigen is het voor een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid niet alleen belangrijk om goed in contact te staan met je eigen lichaam, maar heb je ook het (fysieke) contact met anderen om je heen nodig. Verbinding met jezelf en met je omgeving. Gelukkig kunnen we daar na lange tijd nu ook weer volop werk van maken.

Lees hier het volledige artikel van NRC.