Kinderen hebben minder goede onderwijskansen na ingrijpende ervaring

27 okt Kinderen hebben minder goede onderwijskansen na ingrijpende ervaring

Persbericht Radboud Universiteit

Ook kinderen van hoogopgeleide ouders ondervinden grote gevolgen van ingrijpende gebeurtenissen zoals een echtscheiding of kindermishandeling. Dat blijkt uit promotieonderzoek van Carlijn Bussemakers, die op 21 oktober 2022 haar proefschrift verdedigde aan de Radboud Universiteit. “Ingrijpende ervaringen zijn niet alleen een probleem van gezinnen die traditioneel als kwetsbaar worden gezien.”

Gebeurtenissen zoals een echtscheiding of kindermishandeling hebben een grotere impact op kinderen van hoogopgeleide ouders dan op kinderen van laagopgeleide ouders. Verrassend, vindt socioloog Carlijn Bussemakers. “Mijn verwachting was dat kinderen uit gezinnen met meer financiële middelen minder last zouden hebben van ingrijpende ervaringen, omdat financiële hulpbronnen als buffer zouden kunnen werken. Dat is niet het geval, de effecten van ingrijpende ervaringen zijn gelijk voor kinderen van arme en rijke ouders.”

De impact is zelfs groter voor kinderen van ouders met meer culturele hulpbronnen, zag de onderzoeker. Die kinderen behouden bij ingrijpende ervaringen weliswaar enige voorsprong, maar die is minder groot dan bij kinderen zonder ingrijpende ervaringen: hun opleidingskansen nemen flink af. “Ouders gebruiken hun cultureel kapitaal om de onderwijskansen van hun kinderen te vergroten, bijvoorbeeld door voorlezen en andere activiteiten die de ontwikkeling van kinderen stimuleren. Maar bij een echtscheiding of kindermishandeling wordt dat culturele kapitaal minder goed overgebracht, doordat ouders minder tijd hebben of de ouder-kind relatie wordt geschaad.” De socioloog benoemt tevens dat kinderen van hoogopgeleide ouders relatief veel te verliezen hebben.

Verschillen tussen landen

Voor haar promotieonderzoek gebruikte Bussemakers onder meer data uit het Europese Generations and Gender Programme, met data uit zeventien landen. Daaruit blijkt dat mensen die als kind een echtscheiding of overlijden van een ouder meemaakten later een lager opleidingsniveau behalen. Landkenmerken zoals aanvullende kinderbijslag voor alleenstaande ouders of selectieleeftijd in het onderwijs verkleinen de impact van echtscheiding niet.

Bij het overlijden van een ouder zag de onderzoeker wel verschillen tussen landen. Bussemakers: “In landen met aanvullende kinderbijslag voor alleenstaande ouders heeft het overlijden van een ouder een kleinere impact op kinderen van laagopgeleide ouders, net als in landen met latere selectie in het onderwijs.”

Invloed ingrijpende ervaringen ook meenemen

Bussemakers keek naast echtscheiding en het overlijden van een ouder bijvoorbeeld ook naar de effecten van kindermishandeling. “Bijna twintig procent van de ondervraagden geeft aan tijdens de jeugd fysiek te zijn mishandeld, er wordt dus nog steeds veel geslagen door ouders. Ook krijgen veel kinderen te maken met emotionele mishandeling, zoals belediging, kleinering, verbale agressie of schreeuwen.”

Eerder onderzoek richtte zich vooral op sociaaleconomische oorzaken van kansenongelijkheid in het onderwijs. In haar proefschrift wilde Bussemakers dit onderzoek in verband brengen met onderzoek naar ingrijpende ervaringen. “Natuurlijk moet er ondersteuning zijn voor kinderen uit gezinnen met een lagere sociaaleconomische status, want zij hebben minder goede onderwijskansen. Maar die kansen worden ook slechter door ingrijpende ervaringen – en die zijn niet alleen een probleem van gezinnen die traditioneel als kwetsbaar worden gezien. Het is goed om te kijken naar hoe we de impact van die ervaringen kleiner kunnen maken, bijvoorbeeld met de juiste ondersteuning.”

Carlijn Bussemakers promoveerde op 21 oktober 2022 aan de Radboud Universiteit Nijmegen. De uitkomsten van haar onderzoek zijn ook samengevat in een factsheet, die op aanvraag beschikbaar is. Sinds april 2022 werkt Bussemakers als postdoctoraal onderzoeker bij het Radboudumc en het RIVM.