21 jun Ik ben ik omdat ik ik ben
– Column door Paul de Bruijn, psycholoog en oprichter van ProMind –
Hoe briljant ik het boek De code van het bewustzijn van Cyriel Pennartz ook vind, toch jeukt het in mijn achterhoofd. Al eeuwenlang is men op zoek naar waar het bewustzijn zich bevindt. Telkens weet men het niet te vinden. Ik snap dat wel. Dat het niet te vinden is…
Wat het boek geweldig uitlegt is hoe bepaalde hersenprocessen werken. Ook aan de hand van simpele voorbeelden als de kokerworm die als larve een soort primitief hersenstelsel heeft om de complexe omgeving waar het doorheen zwemt een beetje goed door te komen. Maar dat stelsel verliest zodra het een plek heeft gevonden waar het zich kan vastzetten. Een brein is dan niet meer nodig. Of het pantoffeldiertje. Een eencellig organisme dat interacteert met de omgeving en zo voedsel kan vinden. Een mooi fenomeen is dat wanneer het aan het voedsel voorbij snelt, zichzelf weer in de achteruit kan zetten om er alsnog bij te kunnen. En dat allemaal in één cel!
Het boek staat vol met dergelijke voorbeelden en is een lust om te lezen. Wat ik dan weer jammer vind is dat het een zoveelste poging doet om bewustzijn te lokaliseren en als een losstaand iets van het systeem te zien.
Zelf denk ik dat het uitgangspunt wat simpeler zou moeten zijn. Geen dichotomie bewust/onbewust maar bewustzijn als een expressie van het systeem an sich. Dat wij met onze hersenen zodanig kunnen abstraheren dat we bewustzijn als een los fenomeen kunnen voorstellen wil natuurlijk niet zeggen dat het zo moet zijn. De mens is met zijn hersenen sowieso door die abstraheer functie in staat om niet bestaande werkelijkheden te creëren waarmee we uitermate goed kunnen functioneren in de wereld. En onze omgeving kunnen begrijpen. Handig dus!
Bewustzijn is in die zin niets anders dan een handigheidje van het conglomeraat eencelligen, dat met elkaar het heel complexe biologisch systeem vormt dat ik ik noem, om te weten dat ik niet jij ben!
Benieuwd naar het boek ‘De code van het bewustzijn’? Cyriel Pennartz vertelde er meer over in deze uitzending van De Nieuws BV op NPO Radio 1.
Harrie Hutschemakers
Geplaatst op 18:45h, 22 septemberU zegt: “Bewustzijn is in die zin niets anders dan een handigheidje van het conglomeraat eencelligen, dat met elkaar het heel complexe biologisch systeem vormt”. Ik zie het eerder andersom. Het biologisch systeem is een uitdrukkingsvorm van een primair bewustzijn dat overal en in alles aanwezig is. Alles is dan een uitdrukkingsvorm van het grote Bewustzijn. Door de evolutie is dit bewustzijn tot een zelfbewustzijn geworden, met name door zijn vermogen tot abstraheren.