Zorg bij psychose: kijk naar het onderliggende verhaal

03 jun Zorg bij psychose: kijk naar het onderliggende verhaal

Verschillende media berichtten afgelopen week over het gebrek aan juiste zorg voor mensen met een psychose. Volgens de huidige inzichten kunnen deze patiënten veel baat hebben bij cognitieve gedragstherapie. Het blijkt echter dat in driekwart van de gevallen deze hulp niet beschikbaar is en de focus vooral ligt op het gebruik van medicatie. Die aanpak moet veranderen.

Veel deskundigen zijn het erover eens dat (enkel) het gebruik van pillen niet de oplossing is om mensen van hun psychoses af te helpen. Patiënten die in een psychose zitten kunnen het contact met de werkelijkheid kwijtraken, of zich in een andere werkelijkheid begeven. Antipsychotica hebben een dempend effect en kunnen helpen tegen klachten als wanen, hallucinaties en manische symptomen. Maar de middelen hebben per individu een wisselende uitwerking; het is vaak lastig om een goed passend middel te vinden en er kunnen vervelende bijwerkingen zijn. Zo kunnen er fysieke klachten ontstaan, maar zorgt de demping van de medicatie ook mentaal voor onverschilligheid en kunnen er hormonale veranderingen optreden die tevens emoties beïnvloeden.

Onderdrukking in plaats van genezing

Behalve de nadelen die antipsychotica met zich meebrengen, biedt het vaak ook geen echte genezing. Het kan bepaalde symptomen onderdrukken, maar het onderliggende probleem dat ten grondslag ligt aan de psychose – zoals een trauma, stress, angst – wordt niet aangepakt. Lange tijd werd gedacht dat er bij mensen met een psychose iets ‘mis’ is in de hersenen, maar steeds vaker ziet men dat een psychose in principe, onder bepaalde omstandigheden, bij iedereen zou kunnen ontstaan. Het is vaak een combinatie van factoren die de psychose opwekken. Genetische aanleg en drugsgebruik kunnen het risico bijvoorbeeld vergroten. De ene persoon is er gevoeliger voor dan de andere persoon; dat zien we ook bij andere psychische aandoeningen zoals een depressie of burn-out.

Andere realiteit

Psychoses komen in vele soorten en maten voor, elke situatie en beleving van een psychose is uniek. Op PsychoseNet wordt een interessant verhaal gedeeld van iemand die beschrijft hoe ze in het verleden een psychose en de behandeling daarvan heeft beleefd. Ze beschrijft:

“Ik zag soms twee dingen naast elkaar, de ‘echte’ werkelijkheid en de beelden van mijn angsten, intuïtie en zorgen. Soms alleen mijn angsten, intuïtie en zorgen en soms alleen de ‘echte’ werkelijkheid. […] Zou het kunnen dat, net zoals we met onze ogen de externe werkelijkheid kunnen waarnemen die in de hersenen verwerkt wordt waardoor we zien wat we zien, de omgekeerde route ook mogelijk is?” Een idee dat ook door psychiater Jim van Os wordt gedeeld.

Onze werkelijkheid wordt gevormd door wat we met onze zintuigen waarnemen. Bij een psychose worden prikkels uit de omgeving, emoties en gedachten mogelijk op een andere manier door de hersenen verwerkt, waardoor een ander soort werkelijkheid wordt ervaren. Het is dan belangrijk om te onderzoeken waar dit door wordt veroorzaakt, op welke manier de persoon of de omgeving hier problemen van ondervindt en wat er gedaan kan worden om iemand te begeleiden en te helpen. Het gaat er dan niet zozeer om welke realiteit waar of niet waar is, maar wat het voor de betreffende persoon betekent en hoe deze hiermee om kan gaan. En dat is waar goede therapie een belangrijke ondersteuning bij is.

Scheiding lichaam en geest

Ook in de Volkskrant werd vrijdag benadrukt dat psychologische therapie een veel grotere rol moet spelen in de behandeling van psychoses. Frank Kalshoven stelt in zijn column dat de geestelijke gezondheidszorg vaak tekort schiet en dat behandelingen vooral niet te veel moeten kosten. Terwijl er voor lichamelijke aandoeningen van alles uit de kast wordt getrokken. De sterke scheiding tussen lichaam en geest in de gezondheidszorg is opmerkelijk, vooral omdat er steeds meer inzicht ontstaat dat beide elkaar beïnvloeden en mentale klachten ook tot fysieke problemen kunnen leiden. Met alle (financiële) gevolgen van dien.

Hoog tijd dus, dat er een omslag komt in de benadering en behandeling van psychoses.