Van apps tot virtual reality: innovatie in de ggz

14 apr Van apps tot virtual reality: innovatie in de ggz

Waar er aan de ene kant aanbod van geestelijke gezondheidszorg wegvalt, komen er aan de andere kant allerlei nieuwe mogelijkheden en oplossingen bij om zorg toegankelijker en efficiënter te maken. Niet alleen verplaatsen sommige onderdelen in de behandeling van de fysieke wereld naar de digitale wereld, ook komen er innovatieve technieken tot stand waarmee de behandelmogelijkheden kunnen worden uitgebreid. Platform Change Inc. belichtte enkele personen die dit soort diensten ontwikkelen en hiermee bijdragen aan innovatie in de geestelijke gezondheidszorg.

Vanuit meerdere hoeken klinken geluiden dat de ggz geen makkelijk vakgebied is om innovaties in door te voeren. Veel zorginstellingen hanteren al jaren eenzelfde manier van werken, en veranderingen verlopen vaak stroef, ook door beperkingen vanuit de bekostiging in de ggz. Toch worden er volop nieuwe technologieën ontwikkeld en zien we steeds meer toepassingen verschijnen die mensen ook thuis kunnen gebruiken ter ondersteuning en bevordering van hun mentale gezondheid. Guntur Sandino, Tara Donker en Timo Spijkers houden zich alle drie bezig met nieuwe (digitale) behandelmethoden en vertelden aan Change Inc. over hun projecten.

Interactieve virtual reality

Het bedrijf van Guntur Sandino maakt software en hardware waarmee ze virtual reality integreren in de geestelijke gezondheidszorg. “Wij willen met virtual reality de zorg efficiënter en effectiever maken. Daardoor zijn er later veel minder wachtlijsten en kunnen mensen sneller gezond terugkeren in de maatschappij”, vertelt hij in een interview met Change Inc.

“Wij zijn in 2010 begonnen met de behandeling van vliegangst en daar in 2015 mee gestopt. De behandeling van vliegangst wordt namelijk niet meer vergoed, omdat het een enkelvoudige angststoornis is. Dat wordt gezien als een luxeprobleem. Op dit moment zijn we daarom vooral bezig met complexe stoornissen. Zoals de behandeling van psychoses, sociale fobie, autisme, paniekstoornissen, trauma, verslaving, antisociaalgedrag, licht verstandelijke beperking, persoonlijkheidsstoornis en depressies.”

Hoewel dit bedrijf lang niet de enige is die VR aanbiedt voor de ggz, is hun technologie wel onderscheidend van andere software. Sandino: “Er zijn heel veel virtual reality bedrijven die ook in de ggz actief zijn, maar zij hebben vooral 360-graden video’s. […] Het nadeel [daarvan] is dat het elke keer dezelfde opname is. Vergelijk het met naar dezelfde film in de bioscoop gaan.” Sandino’s software werkt anders: “Wij hebben geanimeerde ‘exposure’ waarbij je op elk moment alles kan aanpassen en daarmee een behandeling op maat kan aanbieden.”

Wanneer een patiënt bijvoorbeeld last heeft van een bepaalde angst bij het bezoeken van een supermarkt, gaat dit vaak niet op voor de supermarktbeleving die ze opdoen met een VR-bril. Na een eerste sessie weten ze dan namelijk al wat ze van het VR-beeld kunnen verwachten. “De kracht van ons product is dat bij ons niks van tevoren wordt gescript”, aldus Sandino. “Elke keer als de patiënt de bril opzet en naar de supermarkt gaat ziet die er anders uit. En de behandelaar kan de situatie ook manipuleren. Stel dat een patiënt bang is voor mensen met hoody’s, dan kan een psycholoog ervoor zorgen dat er in het begin geen mensen in de supermarkt rondlopen met hoody’s en die later inladen. Daarom noemen we ons product ‘dynamisch interactieve virtual reality cognitieve gedragstherapie’. De behandelaar is namelijk op elk moment in staat om de situatie aan te passen.”

VR op je smartphone

Ook GZ-psycholoog en docent Tara Donker werkt aan nieuwe mogelijkheden met virtual reality, maar dan in de vorm van een app: “Ons doel is het beschikbaar stellen van wereldwijde effectieve, toegankelijke en schaalbare zorg voor psychische stoornissen voor de prijs van een kop koffie bij je lokale koffieshop. Onze duurzame oplossing is schaalbare en toegankelijke therapie die mensen zonder therapeut kunnen volgen via iets wat iedereen toch al bij zich heeft; een smartphone.”

Zo zijn er al opties beschikbaar voor hoogtevrees en vliegangst, en is er momenteel een app in ontwikkeling als hulpmiddel bij angst voor spinnen. Met deze app kun je via de camera op je telefoon een spin over je eigen hand zien lopen. Donker: “Inmiddels hebben we met behulp van Orb Amsterdam twee virtual reality therapieën en een augmented reality therapie ontwikkeld. De apps zijn gebaseerd op cognitieve gedragstherapie. De twee VR-therapieën voor hoogtevrees en vliegangst zijn wetenschappelijk onderzocht aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Naast je smartphone heb je slechts een simpele kartonnen VR-bril nodig.”

“Voor de augmented reality app die zich richt op spinnenangst heb je alleen je smartphone nodig. Op dit moment zoeken we nog deelnemers om te onderzoeken of ook deze augmented reality app wetenschappelijk effectief is. Onze volgende stap is het ontwikkelen van duurzame therapieën voor stress, depressie en andere angststoornissen.”

Digitale zorginstelling

Timo Spijkers werkt voor een Zweeds bedrijf dat zich volledig richt op digitale geestelijke gezondheidszorg. “We hebben een ggz-instelling gecreëerd in de vorm van een app. In de app kunnen cliënten zelf, zonder wachttijd, een psycholoog kiezen. De app en zelfhulpmodules bouwen we zelf en bijna alle 400 psychologen zijn bij ons in dienst.” Hun missie? “De meest efficiënte psychologische behandeling toegankelijk te maken voor iedereen”, aldus Spijkers.

“Op het moment dat iemand nu voor de eerste keer bij een psycholoog komt dan heeft hij of zij gemiddeld al zes maanden een stoornis. Je kunt je voorstellen dat de situatie in die zes maanden niet veel beter is geworden. Vaak juist slechter. Als mensen eerder een sessie hebben, dan hebben ze vaak minder hulp nodig. Dan kunnen ze bij wijze van spreken met vier, vijf, of misschien tien sessies geholpen zijn. Daarom is die toegankelijkheid zo belangrijk”, legt Spijkers uit.

Ook hebben therapeuten en cliënten met bijvoorbeeld apps een extra tool in handen om de behandeling uit te breiden. Spijkers: “Psychologen kunnen bijvoorbeeld met online hulpmiddelen op heel veel manieren het gedrag en geluk van cliënten meten en behandelingen nog beter maken. Zo kan een psycholoog een cliënt iedere dag een cijfer laten geven voor hoe hij of zij zich voelt en factoren laten benoemen die daar een positieve of negatieve impact op hadden. Zo krijg je een soort dagboek. Dat dagboek kan een psycholoog gebruiken in de behandeling. Dat geeft handvatten aan de psycholoog, maar is ook nuttig voor de cliënt. Want die krijgt veel meer inzicht in de eigen gezondheid.”

“Een psycholoog ziet een cliënt iedere week of iedere twee weken. In de tussentijd kan de cliënt met de tips van de psycholoog en zelfhulpmodules aan de slag. De behandeling gebeurt daarmee ook tussen de sessies van de psycholoog door. De cliënt gaat zijn eigen gezondheid managen. Zo verminder je de hoeveelheid zorg die je hoeft te leveren en maak je mensen zelfredzamer en dus gelukkiger.”

Op de website van Change Inc. vind je meer informatie en de volledige interviews over bovenstaande initiatieven.