Primatoloog ontkracht misvattingen over gender en sekse

21 jul Primatoloog ontkracht misvattingen over gender en sekse

Mannen zijn stoer, statusgericht en hebben een sterke seksdrift. Vrouwen zijn zorgzaam en besteden veel aandacht aan nakomelingen. Er zijn nogal wat opvattingen over gender en de typische eigenschappen of verschillen die daarbij horen, maar waar zijn die eigenlijk op gebaseerd, en kloppen ze wel? Primatoloog Frans de Waal schreef in zijn boek Anders – Gender door de ogen van een primatoloog over sekse- en genderverschillen bij mensen en andere primaten. In een artikel van Eos Wetenschap vertelt hij over zijn bevindingen en weerlegt hij enkele misvattingen.

Om te beginnen een uitleg over het gebruik van de woorden gender en sekse. “De woorden worden nog al te vaak verkeerd gebruikt”, aldus De Waal aan Eos Wetenschap. “Sekse verwijst vooral naar lichamelijke kenmerken die grotendeels worden bepaald door chromosomen en genitaliën. Het is voor de meeste mensen binair. Ze worden ofwel als mannelijk ofwel als vrouwelijk geboren. Gender is de culturele jas waarin de biologische seksen rondlopen. Het gaat over de rollen in onze maatschappij en de mate waarin een individu er uiting aan geeft en erin past.”

“Gender is een veel breder concept dan sekse. Het loopt van feminien naar masculien en kent allerlei mengvormen. Een mannelijke man kan een feminiene kant hebben, een vrouwelijke vrouw kan zich soms op een masculiene manier uiten. […] Een ongeboren kind heeft wel al een sekse maar nog geen gender.”

Verschillende voorkeuren

Gemiddeld gezien blijken er bij kinderen daadwerkelijk wat verschillen te zijn in voorkeur voor speelgoed tussen jongens en meisjes. Ook als ze uit alle soorten speelgoed mogen kiezen, gaan jongens vaker voor bijvoorbeeld een autootje en meisjes voor een pop. De Waal: “Die voorkeuren vinden we terug bij mensapen. Dat jonge vrouwelijke mensapen kiezen voor poppen is makkelijk te verklaren. Ze zijn van nature geïnteresseerd in baby’s en maken in het wild vaak zelf poppen uit een rotsblok of een stuk hout. Net zoals mensenmeisjes in culturen die geen poppen hebben ook zelf poppen maken. Moeilijker te verklaren is waarom jonge mannelijke mensapen liever met autootjes spelen. Sommige wetenschappers denken dat ze actiever willen spelen, en dat dat makkelijker gaat met auto’s dan met poppen. In ieder geval is het niet omdat ze weten wat auto’s zijn of omdat ze er geïnteresseerd in zijn.”

Mythe

Voor sommige andere hardnekkige opvattingen zijn in de biologie echter helemaal geen aanwijzingen te vinden: “Dat mannen van nature een sterkere seksdrift zouden hebben dan vrouwen is een mythe. Ze ontstond in de Victoriaanse tijd, toen men dat enthousiast omarmde als normaal en natuurlijk. De realiteit werd in die richting omgebogen om haar te laten passen bij de morele en culturele voorkeuren uit die tijd.”

“De fabel sijpelde toen zelfs door in de biologie. Vandaag is ze nog altijd vaste kost in studieboeken. Nochtans zijn er nooit overweldigende aanwijzingen geweest – niet bij mensen en ook niet bij dieren – die de mythe ondersteunen. Tegenwoordig zien we vooral bewijs dat het tegendeel suggereert. Uit onderzoek bij primaten en vogels blijkt dat de vrouwelijke seksualiteit even proactief en ondernemend is als die van mannen.”

Aangeleerd gedrag

Van vrouwen wordt vaak gezegd dat zij van nature een bepaald moederinstinct hebben, maar ook dat blijkt volgens De Waal iets anders in elkaar te zitten. “Ongeveer het enige wat qua moedergedrag aangeboren is, is dat vrouwen van nature aangetrokken zijn tot baby’s. Moedergedrag is niet vanzelfsprekend. Meisjes worden niet geboren met de vaardigheden die daarbij horen. Ze moeten ze aanleren. Dat geldt zowel voor mensen als voor mensapen. Als mensapen bijvoorbeeld een jong hebben dat krijst, dan moeten ze van volwassenen leren dat ze er niet bang voor hoeven te zijn, dat ze hun jong moeten oppikken en er niet op mogen gaan zitten.”

“Mensapen in dierentuinen verwaarlozen vaak hun kroost. Dat komt doordat ze geen voorbeelden hebben waaraan ze hun gedrag kunnen spiegelen. Pasgeborenen zoeken wel automatisch naar een tepel, maar bij het grote lichaam van een gorilla is dat niet evident. Daarom zetten veel dierentuinen vaak mensenmoeders in om mensapen te demonstreren in welke positie ze hun jong moeten houden en hoe ze dat moeten voeden. De mensapen observeren de zogende mensenmoeder en kopiëren elke beweging die ze maakt.”

Acceptatie

In onze maatschappij is er nog veel onbegrip op het gebied van gender en seksualiteit, maar bij andere soorten speelt dat helemaal niet zo’n belangrijke rol. “Ik vind het prachtig om te zien hoe primaten elk individu accepteren zoals het is. Bijna nooit sluiten ze soortgenoten uit omdat ze anders zijn”, vertelt De Waal. “Primaten gedragen zich alleen intolerant als individuen de vrede verstoren, moeilijk doen of overdreven agressief zijn. Chimpansee Donna, die vrouwelijke geslachtskenmerken had maar zich gedroeg als een mannetje, deed mee met het mannelijke imponeren maar was verder heel vreedzaam. Ze viel nooit een andere chimp aan. En ze werd door de hele groep geaccepteerd. Ook mensen die de genderregels niet strikt volgen zijn zelden agressief en veroorzaken nauwelijks problemen. Waarom zijn anderen dan zo onverdraagzaam? Dat is pas vreemd gedrag.”

Lees hier het volledige artikel van Eos Wetenschap met het interview van Frans de Waal.