27 apr Polyvagaaltheorie steeds populairder als verklaring voor psychische problemen
De polyvagaaltheorie wint al een tijdje aan bekendheid en populariteit, en wordt nu ook in de geestelijke gezondheidszorg steeds meer omarmd als uitleg voor het ontstaan van psychische problemen. In deze theorie vormt het zenuwstelsel – en dan met name het autonome zenuwstelsel – het uitgangspunt in het verklaren van onze fysieke en mentale reactie op situaties van onveiligheid en stress. In Trouw verscheen een artikel over de toegenomen populariteit van deze ‘verklaring’ voor onze klachten, waarin de vraag wordt opgeworpen of het enthousiasme over de polyvagaaltheorie terecht is.
“Het begon allemaal in 1994, toen Stephen Porges, hoogleraar psychiatrie aan de Universiteit van North Carolina, over de theorie publiceerde. De Amerikaanse neurowetenschapper liet onder andere zien wat stress en trauma doen met het zenuwstelsel, en hoe dat dan weer samenhangt met psychische klachten”, zo is te lezen in het artikel van Trouw. “Psycholoog Anne Marsman heeft er eind vorig jaar een webinar over gegeven, waarvoor zich binnen de kortste keren duizend mensen hadden aangemeld. Inmiddels is de video meer dan honderdduizend keer bekeken en ontving Marsman duizenden berichten van therapeuten en patiënten, maar ook van hogescholen en universiteiten.”
Expert op het gebied van stress en burn-out Luc Swinnen schreef in 2021 een boek over de polyvagaaltheorie en de nervus vagus (de ‘zwervende zenuw’) in het bijzonder. Hierin legt hij tevens uit wat je kunt doen om te zorgen dat je zenuwstelsel anders of gezonder reageert, waardoor je beter met stressvolle situaties om kan gaan. Anne Marsman heeft in ieder geval veel aan de theorie gehad; de informatie hielp om haar eigen klachten beter te begrijpen. “Het werd me voor het eerst duidelijk waarom ik het zo moeilijk vind om spanning te verdragen, waarom ik afwezig raak en soms bevries als ik me onveilig voel. Ik kreeg taal voor wat ik ervaarde, maar vooral ook handvatten om daarmee om te gaan.”
Hoe zit het dan met de reactie van ons zenuwstelsel op gevaarlijke situaties? Marsman: “Als je in een onveilige omgeving opgroeit, waarin geweld of verwaarlozing aan de orde van de dag is, dan raakt het zenuwstelsel ontregeld. Het slaat te snel alarm en houdt het lichaam dan in een gespannen toestand. Om met die spanning en bijbehorende gevoelens van onveiligheid om te gaan, gaat de een zichzelf beschadigen, en de ander veel of weinig eten. Je kunt dat een eetstoornis noemen, maar je kunt het verstoorde eetgedrag ook zien als het gevolg van een ontregeld zenuwstelsel.”
“In plaats van in therapie te focussen op gedachten over eten en gewicht, is het belangrijker om die ontregeling goed te begrijpen, en mensen leren om daar grip op te krijgen, om te herkennen op welke momenten het alarm precies afgaat”, aldus Marsman. De polyvagaaltheorie helpt daar meer inzicht in te krijgen. Toch is er ook weerstand en kritiek op de theorie. Zo is het volgens sommigen te makkelijk om enkel naar het zenuwstelsel te kijken als oorzaak van psychische problemen, en benadrukken anderen dat er te weinig bewijs voor de theorie is.
Ook Marsman erkent dat de polyvagaaltheorie niet overal antwoord op geeft. “Maar wat als een paal boven water staat, is de betekenis van de theorie voor de praktijk. Voor veel hulpverleners en patiënten is die enorm waardevol”, aldus de psycholoog. “Sommigen laten de theorie overal op los, of het nou om Parkinson, MS, dementie of autisme gaat. Daar moet je mee oppassen. Mensen zijn complex en ook andere dingen kunnen een rol spelen dan alleen het zenuwstelsel. De polyvagaaltheorie is niet dé waarheid, maar wel een benadering van de waarheid die voor veel mensen betekenisvol is.”
In onderstaande video van The Trauma Foundation wordt de reactie van ons autonome zenuwstelsel uitgelegd aan de hand van de polyvagaaltheorie:
Marti Michielse
Geplaatst op 23:11h, 27 april“Om met die spanning en bijbehorende gevoelens van onveiligheid om te gaan, gaat de een zichzelf beschadigen, en de ander veel of weinig eten.”
Zijn dat de enige reacties op spanning en onveiligheid? Dat lijkt me van niet
Eduard Akkerman
Geplaatst op 12:28h, 28 aprilZoals in het artikel reeds aangegeven, is de mens een zeer complex wezen. De genoemde reacties op spanning en dreiging zijn slechts willekeurige voorbeelden. Vele andere reacties zijn mogelijk, zoals bijvoorbeeld: terugtrekking, leugenachtig en/of obsessiefgedrag, enz. Het gaat om het willen ontsnappen aan de realiteit van de dreiging/spanning of juist ee alles aan doen om die de baas re worden.
Valentijn van Waalwijk
Geplaatst op 14:32h, 28 aprilReactie reacties
De meervoudsvorm van reactie is niet met een apostrof
Caroline de Grood
Geplaatst op 19:44h, 28 aprilOok tijdens de sessies met mijn cliënten maak ik vaak gebruik van de polyvagaal theorie.
De combinatie van de polyvagaaltheorie met de paarden is zo waardevol! Mede omdat paarden van nature gevoelig zijn voor de emotionele toestand van ons mensen. Ze helpen onze emoties beter te begrijpen en leren ons hoe we deze op een effectieve manier kunnen uiten. Bovendien bied ik bij de paarden een veilige en ondersteunende omgeving waarin je kunt experimenteren met nieuwe manieren van denken, voelen en handelen.
Door ook de polyvagaaltheorie toe te passen tijdens de sessies, kan ik als therapeut beter begrijpen hoe het zenuwstelsel werkt. Omdat ik nauwkeurig de (emotionele) reacties en ademhaling van de paarden observeer, krijg ik ook inzicht in de emotionele toestand van m’n cliënten en hoe ze kunnen werken aan ‘t versterken van hun zelfregulatievaardigheden.
Kortom, het combineren van de polyvagaaltheorie met equine geassisteerde therapie is een waardevolle aanpak, omdat het een holistische benadering biedt die rekening houdt met ieders unieke behoeften.
Ik schreef er zelfs mijn eindscriptie over: https://shorturl.at/adJP5
Monique Schilders
Geplaatst op 11:29h, 29 aprilBegrip geeft grip!
Aan zowel hulpverleners als cliënten.
Het laat zien dat iedereen elkaars ‘hulpverlener’ kan zijn of worden. Naast professionals en ervaringsdeskundigen is goed taalgebruik rekening houden met elkaars voorkennis. Elkaar de ruimte geven en daarbinnen op zoek gaan naar wat verbindt is ontzettend belangrijk om veilig intimiteit te delen. Zodat we niet vervreemden van elkaar èn onszelf.
En onze soort eer aan gaan doen met onze intelligentie.
W. van der Meer
Geplaatst op 12:15h, 30 novemberDe polyvagaaltheorie is niet verdedigbaar. Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Polyvagal_theory . Ik vind het verontrustend dat de GGZ zo klakkeloos deze theorie deelt.