07 sep De mens de mens de baas…
– Column door Paul de Bruijn, psycholoog en oprichter van ProMind –
De afgelopen eeuwen zijn bibliotheken volgeschreven over wat een mens is. Wereld overkoepelende religies zijn bedacht. Oorlogen uitgevochten. Wetenschappelijke en filosofische discussies over opgezet en afgeserveerd. De laatste twintig jaar wordt er steeds meer met een biologische blik gekeken.
Zelf geloof ik wel in een biologische benadering. Het enige wat me dan blijft verbazen is dat, bij de meesten, het uitgangspunt toch telkens weer de verschillende filosofische modellen van vroeger blijft. Vrije Wil wel of niet, bewustzijn als los van on- of onderbewustzijn, bewustzijn als sturend mechanisme, etc. Alsof Freud niet eind jaren dertig aan paranoïde wanen door buitensporig cocaïne gebruik is overleden. Of komt het omdat wetenschappers ook films kijken? Immers, elke ‘serieuze’ film kent wel zijn psychoanalytische momentje, toch?
Volgens mij is het allemaal veel simpeler. Hoewel heel complex georganiseerd, is de mens in mijn optiek niet meer of minder dan een conglomeraat eencelligen dat gezamenlijk als één organisme opereert. Uit de celleer weten we dat onze cellen vol zitten met boodschapper-eiwitten. Hiermee communiceert elke cel met een volgende. Het collectief functioneren van die cellen volgt dan het patroon van een zwerm. In de basis te simpel voor woorden, dus.
Dat collectief vormt vervolgens een autonoom opererend systeem in een omgeving. En heeft allerlei ingewikkelde gereedschappen om daar mee om te gaan. Zicht, gehoor, tast, hersenen om daar soep van te koken en acties te ondernemen.
Wanneer we van zo’n model uitgaan vallen een paar discussiepunten weg. Het onderscheid tussen lichaam en geest is bijvoorbeeld volkomen overbodig. Immers, het systeem bestaat uit, biochemisch, interacterende cellen. Niks esoterisch aan!
Maar wat ik het leukste vind in dit model is dat het onderscheid bewust en on(der)bewust overbodig is. Want wat is dan dat bewustzijn? Het kan niks. Je kunt er niet eens mee denken. Probeer maar eens het kiezen tussen sponsjes met een rode of een groene harde kant voor het Sorbo-rek in de supermarkt volledig in de voorgrond te houden. Dat gaat je niet lukken! Wanneer je mijn gedachtegang volgt is het bewustzijn niet meer dan een handig gereedschap om te weten dat ik niet jij bent.
Tot slot kunnen we het boek van Victor Lamme, De Vrije Wil bestaat niet, bij het vuilnis zetten. Dat boek gaat er van uit dat Vrije Wil gelijk aan bewustzijn moet zijn. Kort door de bocht. En aangezien het bewustzijn altijd achter de, onbewuste, denkprocessen van de hersenen aanloopt klinkt het redelijk om te zeggen dat de Vrije Wil niet bestaat. Maar aangezien de tweedeling in mijn optiek niet relevant is, staat de autonomie van het systeem gelijk aan Vrije Wil.
De Vrije Wil bestaat!!!
Of zie jij dat anders? Laat het weten in een reactie!
Gert
Geplaatst op 14:45h, 07 septemberJa, als de V een dagje vrij kan wil je rije
Angelique
Geplaatst op 12:49h, 09 septemberHeeft u uw mooie boek van Prof. Lamme uit vrije wil bij het vuilnis gezet? Ik zou deze graag ophalen, ik voel me hierdoor gedwongen in verband met beperkte kennis van zaken. Graag zou ik de verschillende visies naast elkaar willen leggen. Alleen deze korte repliek legt al bij elkaar dat het niet zo eenduidig is en vrije wil, bewustzijn en kennis op verschillende momenten de boventoon lijken te voeren bij het maken van een beslissing, doel en zelfs hoop of verwachting.
Matt Delahaij
Geplaatst op 15:23h, 09 septemberOp deze manier wordt er een karikatuur gemaakt van de uitspraken van Lamme. Het is niet de tegenhanger van de bijbelse vrije wil waar hij het over heeft. Dat doet Paul de Bruin hier wel. Wat hij beschrijft is dat bij een aanzienlijk aantal reacties het brein al reageert voordat “het verstand” alle signalen heeft verwerkt en weet wat er aan de hand is. Als je de neurobiologen volgt zie je dat de prefrontale cortex voor het zelfde geld aangeduid kan worden als een zintuig. Een zintuig dat de vele signalen uit dat het “verstand” als het ware secundair functioneert geeft aan dat de primaire signalen vanuit het brein bepalend zijn voor een groot deel van onze handelingen. Probeer je het volgende voor te stellen: een judoka glijdt uit op een ijsbaan en klapt in een fractie van een seconde op het ijs. Hij weet zijn val te breken. Dat is een reflex waar het verstand weinig of geen invloed op heeft. Hetzelfde kun je bedenken bij een reactie als gevolg van doodsangst. In die zin is er geen sprake van een vrije wil. Daarnaast is veel gedrag sociologisch bepaald door cultuur.
Paul de Bruijn
Geplaatst op 13:53h, 13 septemberMatt, dat is niet wat ik stel. Ik stel dat het een autonoom systeem is dat als eenheid opereert in een context. Zonder leidend en of sturend apart mechanisme
Paul de Bruijn
Geplaatst op 13:55h, 13 septemberAngelique, dat boek is al jaren weg. Jammer voor je! Met Victor heb ik een keer een uitzichtloze discussie over dit onderwerp gevoerd. De man is een zendeling….