Psychiatrie onder de loep in nieuwe documentaireserie

03 dec Psychiatrie onder de loep in nieuwe documentaireserie

Afgelopen donderdag was de eerste aflevering te zien van Tygo in de psychiatrie: een documentairereeks over de gang van zaken in de wereld van de psychiatrie. In de serie vertellen psychiatrische patiënten over hun ervaringen met diagnoses en behandelingen, en worden misstanden aan de kaak gesteld.

In de eerste aflevering is te zien hoe verschillende patiënten in een uitzichtloze situatie terecht zijn gekomen door gebreken in het zorgsysteem. Zo heeft Jason op 21-jarige leeftijd al dertien verschillende diagnoses gekregen en zag hij in één jaar tijd 135 verschillende hulpverleners. De 37-jarige Jeroen is vanaf de leeftijd van elf jaar in behandeling. In eerste instantie werd hij gediagnosticeerd met ADHD, maar de medicatie die hij kreeg hielp niet. Na aandringen werd hij opnieuw getest en bleek hij geen ADHD te hebben, waarna een hele reeks aan diagnoses volgde met elke keer weer andere soorten medicatie.

Onbehandelbaar

De medicijnen hadden een grote impact op Jeroens leven; zijn belevingswereld veranderde en op den duur verloor hij het contact met de realiteit van wereld om hem heen. Onder invloed van de middelen die hij kreeg, heeft hij enkele jaren geleden zijn toenmalige echtgenote zelfs bijna om het leven gebracht. Momenteel is hij nog steeds dusdanig verslaafd aan de medicatie die hij krijgt, dat er al zware afkickverschijnselen optreden als hij slechts een uurtje te laat is met het innemen van zijn medicijnen.

Beide patiënten hebben voor de huidige psychiatrie zulke complexe problemen, dat zorgverleners niet meer weten hoe de situatie moet worden aangepakt. In de aflevering is tevens te zien hoe een jonge vrouw met haar klachten bij verschillende therapeuten langsgaat en aan de hand van vijf intakegesprekken elf verschillende indicaties krijgt voor stoornissen waar ze mogelijk aan lijdt.

Hokjes en labels

De vraag die hierdoor ontstaat, is wat die diagnoses nu eigenlijk zeggen en hoe belangrijk ze zijn. In de praktijk blijken de labels die patiënten krijgen (helaas) vaak erg bepalend te zijn voor de behandeling die wordt ingezet. Dit komt mede door het systeem van de zorgverzekeraars, die eisen dat elke patiënt in een bepaalde categorie wordt ingedeeld om voor een vergoeding van de behandeling in aanmerking te komen. Hierdoor wordt er te weinig naar het individu gekeken en krijgen te veel patiënten niet de hulp die ze nodig hebben.

Psychiater Jim van Os legt uit dat de psychiatrie helemaal geen exacte wetenschap is, en dat we eigenlijk ook niet zoveel weten over al die aandoeningen: “Mensen zijn niet te voorspellen in welke behandeling zal aanslaan en hoe het met ze zal gaan over de tijd. […] Het lastige is dat er van alles kan gebeuren met medicatie. Het is een molecuul, een drug, dat iets doet met je. Sommige mensen worden er iets socialer van, maar andere mensen die worden er heel benauwd van of paranoïde. Dus ze medicijnen noemen is al een hele stap, en daar moeten we echt veel voorzichtiger mee zijn.”

Hulpmiddel of beperking

De meningen over het beeld dat in de documentaire wordt geschetst, zijn verdeeld. Waar de een vindt dat het hele classificatiesysteem (de DSM) op de schop moet, is de ander meer van mening dat niet de methode zelf het probleem is, maar de manier waarop het wordt gebruikt. Antropoloog Danielle Braun pleit voor het aanpakken van het gebruik van het hulpmiddel:

“Overal ter wereld en in elke beroepsgroep hebben mensen behoefte aan ordening als materie complex is. Lijstjes en modellen maken wanorde overzichtelijk. Modellen, hokjes, dichotomieën en typologieën ordenen onze complexe werkelijkheid. […] Er wordt nu gezegd ‘DSM aan de kant, gewoon met je patiënt praten’. Ja… maar bij ernstig zieke patiënten zoals in de docu, is het wel handig als er een klein beetje structuur en ordening in dat praten zit. Niet in de plaats van echte aandacht. Niet door achter een computerscherm vragenlijstjes aan te vinken. Maar als hulpmiddel bij gesprek en behandelkeuzes.”

In beide gevallen denk ik dat er nog eens goed gekeken moet worden naar de manier waarop er nu met patiënten wordt omgegaan. Wordt er nog wel genoeg naar het unieke verhaal van de patiënt gekeken, of moet er vooral zo snel mogelijk een label komen om vervolgens de bijbehorende behandeling te kunnen starten? Om daar verandering in brengen, zal ook het systeem van de zorgverzekeraars onder de loep moeten worden genomen. Zolang die bepaalde eisen blijven stellen en de wachtlijsten blijven toenemen, zal de neiging om in classificatie-hokjes te denken en handelen alleen maar groter worden.

Bekijk hier de volledige eerste aflevering van Tygo in de psychiatrie. De volgende aflevering wordt aanstaande donderdag om 20.55 uur uitgezonden op NPO 3.