Over narcisme – deel 5 (slot): De pot verwijt de ketel

08 apr Over narcisme – deel 5 (slot): De pot verwijt de ketel

Bianca Verbeek is de auteur van KWAADAARDIG. Haar debuut en een vormingsroman over de hemelse hel en helse hemel van narcisme. Zij is meervoudig ervaringsdeskundige op dit gebied; daarnaast verzorgt zij lezingen, bijeenkomsten en vragen-vuurtjes over narcisme en narcistisch misbruik. Haar levensmissie is het op de kaart zetten van (verborgen) narcisme en codependentie. Onderstaand artikel is het slotstuk van haar reeks voor ggz.nl over het herkennen van narcisme.

Hoe kruipen narcisten onder de huid, in het hoofd, het hart en de ziel van anderen?

Er vindt een meer en minder subtiele manier van hersenspoeling plaats. Heel verraderlijk, heel onnatuurlijk en heel kwaadaardig. Ze komen vaak aardig, sympathiek en charismatisch over, maar achter dat masker schuilt een verborgen schadelijke ware aard.

Mensen zonder stoornis denken en handelen niet zoals iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Daarom is het zo moeilijk om deze materie te begrijpen en om als leek heel snel in de gaten te hebben wat er eigenlijk gebeurt. Men doorziet het niet, het is ongelooflijk en onbestaanbaar. Surrealistisch vooral.

Om het te kunnen ‘begrijpen’, zou je ook ‘zo’ moeten zijn. Eigenlijk zouden slachtoffers hun zegeningen dus mogen tellen dat ze het niet begrijpen, echter als mens zitten we nu eenmaal vaak zo in elkaar dat we de ‘waarom-vraag’ beantwoord willen krijgen. We zoeken naar verklaringen, maar die komen nooit.

Door een abnormale en tegenstrijdige manier van ‘communiceren’ worden slachtoffers c.q. prooien in de war gebracht. Velen gaan aan hun eigen waarnemingsvermogen twijfelen, doordat men uitgaat van normale omgangs- en communicatievormen. Men verwacht dat een ander dezelfde pure intenties en gevoelens heeft als zijzelf en even altruïstisch, eerlijk, oprecht en liefdevol in het leven staat. Helaas is dat bij narcisme allesbehalve het geval. Het is abnormaal, toxisch en het beschadigt mensen zeer ernstig in psychologisch opzicht en niet minder vaak als gevolg daarvan, direct of indirect, ook fysiek.

Doordat (verborgen) narcisten aan de buitenkant helaas niet direct herkenbaar zijn (er staat geen gevarendriehoek op hun voorhoofd) en de inhoudelijke kennis over narcisme nog niet goed in de samenleving is geïntegreerd, is het vaak al te laat voordat iemand erover wordt geïnformeerd (als dat al gebeurt) en zich ertegen kan gaan verdedigen en wapenen. Dan is het leed al geschied. Dan zijn de slachtoffers zichzelf al kwijtgeraakt en de kinderen vaak ook.

Gewoon projecteren doet iedereen al dan niet bewust wel eens. Ervaringen en emoties vanuit het (recente) verleden zijn dan van invloed op meningen en reacties, waardoor je reactie niet geheel objectief meer is. Die is beïnvloed door het referentiekader van die ervaring of die emotie uit het verleden. So far so good.

Projectieve identificatie ofwel primitieve projectie ofwel gaslighting is een manier om eigenschappen en emoties van zichzelf te ontkennen of te verbergen door deze toe te dichten aan iets of iemand anders. Deze manipulaties, om iets of iemand anders ergens onverschrokken en onterecht de schuld van te geven, de ander aan zichzelf te gaan laten twijfelen, zich op den duur met de narcist te gaan laten vereenzelvigen, de ander op termijn te laten veranderen zonder dat diegene dit zelf in de gaten heeft, worden door (verborgen) narcisten tot kunst verheven. Het is het omdraaien van de werkelijke feiten en omstandigheden. Het tegengestelde beweren. Het volledig uit de context halen. De achtergrond en de referenties ontkennen en aan de ander toebedelen als ‘nieuwe’ waarheid.

Mensen worden beschuldigd van zaken die de narcisten zelf doen. Zelfs aantoonbare feiten! Het is de wereld op z’n kop. Het is mindfucking, hersenspoelen. Het is de basis van emotioneel en psychisch misbruik. De tools waarmee narcisten hun slachtoffers uit balans brengen doen de rest. In deze boobytrap worden slachtoffers beschuldigd, genegeerd, worden er zaken ontkend, gedevalueerd, mensen geïsoleerd van familie en vrienden, bedreigd, pathologisch voorgelogen, gekleineerd, beledigd, geïndoctrineerd, gedenigreerd, maar ook gepaaid, gecomplimenteerd en opgehemeld. De combinatie van deze manipulatietactieken heet gaslighting, het is projectieve identificatie / primitieve projectie.

Een veel voorkomend voorbeeld is dat narcisten hun partners bijvoorbeeld beschuldigen van vreemdgaan, terwijl de (verborgen) narcist(e) in werkelijkheid zelf degene is die buiten de pot pist. Met een pokerface beschuldigen narcisten anderen van van alles en nog wat. Zij worden bijvoorbeeld beschuldigd van het slecht voor de kinderen zorgen, terwijl het dan de narcist is die zelf eigenlijk amper naar de kinderen omkijkt en niets van de kinderen kan verdragen. Of er wordt gezegd: ‘Ik voel me veel beter zonder jou!’ Je voelt ‘m al aankomen… niet dus!

Of ‘Het is allemaal jouw schuld.’ Terwijl hij/zij dondersgoed weet dat dat helemaal niet het geval is. Zonder enig pardon wordt het boetekleed aan de ander gegeven. Of: ‘Jij bent een borderliner’, ‘Jij bent een narcist’ of ‘Kijk eens hoe jij reageert, vind je dat normaal?’ Allemaal gevleugelde uitspraken van narcisten tegen partners en anderen.

Bij vechtscheidingen traineren zij vaak de procedure en willen zij het laten lijken alsof de ex-partner dat doet. Ook drogredenen waarom diegene dat dan zou doen verzinnen zij er in een haai en een draai bij. Ze zijn enorm vindingrijk en velen trappen in de krokodillentranen van de slachtofferrol van narcisten. Narcisten zetten zichzelf in de spotlight als slachtoffer in plaats van wat hij/zij daadwerkelijk is: de dader, de pleger.

Het is heel onnatuurlijk. Dat doet veel met slachtoffers van emotioneel en psychisch misbruik, die het vaak willen gaan begrijpen. De eenvoudigste manier om het te begrijpen is het plaatsen van een spiegel tussen de gesprekspartners, vanzelfsprekend met de spiegelzijde naar de narcist(e) gericht, waardoor zichtbaar wordt dat de narcist(e) in feite over zichzelf spreekt.

Als je narcisten aanspreekt op hun gedrag, dan ontkennen zij hun eigen aandeel glashard en schaamteloos. Je komt er dus niet uit, omdat narcisten volharden in hun uitingen of er middels een woordensalade een gespreksdraai aan geven. Ze draaien zelfs een leugendetector een rad voor ogen. Ook voor het zelf fabriceren of manipuleren van zogenaamd bewijsmateriaal draaien zij hun hand niet om. Ze schuwen niets. Het knippen en plakken van teksten in WhatsApp- en sms-berichten en e-mails evenmin. The sky is the limit, weliswaar in negatieve zin.

Ze doen dingen die andere mensen niet voor mogelijk of serieus houden en daardoor vaak ook niet geloven of begrijpen: Waarom doet iemand zoiets? Waarom zou je het doen? Het is toch niet normaal? Dat is toch gemeen? Dit kan niet waar zijn. Slachtoffers breken zich het hoofd erover. Zij blijven zich vaak afvragen: Waarom? Was ik ooit goed genoeg? Heeft hij/zij wel ooit echt van mij gehouden? Het antwoord is: NEE! Iemand met deze persoonlijkheidsstoornis kan niet van iemand houden. Ze maken geen connectie. Mensen in hun omgeving moeten functioneel zijn. Een rol hebben. Nuttig zijn.

Zo overtuigen narcisten ook anderen, waaronder medewerkers van organisaties zoals jeugdzorg, de Raad voor de Kinderbescherming, psychologen en in het verlengde daarvan ook rechters. Door alles om te draaien plegen narcisten karaktermoord op anderen, zodat hun eigen ware gezicht niet aan het licht komt en als het ware op de ander wordt geplakt. Zij misbruiken daarvoor de bestaande wet- en regelgeving en het ontbreken van kennis en ervaring bij professionals met betrekking tot deze onzichtbare en ontastbare psychologie.

Als je de zaken omdraait hoor je dus vaak de waarheid. De pot verwijt de ketel! Echter dit gebeurt op zo’n vernuftige manier dat het zonder veel kennis en ervaring niet eenvoudig is om degene met de cluster-B-persoonlijkheidsstoornis eruit te halen. Niet zelden lukt het de narcist om de projectieve identificatie in stand te houden. Vanzelfsprekend heel frustrerend voor de slachtoffers, die hierdoor vaak extra worden opgescheept met een gevoel van onrechtvaardigheid, angst- en agressieklachten en fysiek malheur. Opgefokt en leeggezogen en niet te vergeten het onbegrip van de buitenwereld! Dat is vaak ‘the second rape’ voor de slachtoffers. Met deze onmacht kunnen zij nergens terecht. Er is nauwelijks herkenning en erkenning voor deze mensen.

Gebleken is dat personen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis of een andere cluster-B-persoonlijkheidsstoornis in staat zijn om dit zonder wroeging, spijt of berouw te doen. Dat behoort voor hun slachtoffers en voor leken ook weer tot de categorie: onbegrijpelijk. Er is geen ratio tegenop gewassen.

‘Waar twee kijven hebben twee schuld’, gaat niet op bij relaties met mensen met een narcistische persoonlijkheidsstructuur. Tot een normale communicatie zoals men die zou mogen verwachten tussen twee volwassen personen zal het nooit komen.
De narcist(e) is de oorzaak, het onzichtbare probleem.

Indien gewenst kan Bianca Verbeek bij complexe narcismevraagstukken en rechtszaken worden ingeschakeld, zowel particulier als zakelijk. Contact opnemen kan via afb.kwaadaardig.2020@gmail.com.