In de kijker: narcistische persoonlijkheidsstoornis

07 jan In de kijker: narcistische persoonlijkheidsstoornis

Enige tijd geleden kwam er een artikel voorbij waarin verteld werd over een website waarop een speciaal forum beschikbaar is voor narcisten. Het is een plek waar ze veelal hulp zoeken en ervaringen delen. Dat er voor slachtoffers van mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis online plekken zijn voor hulp is goed denkbaar, maar voor narcisten zelf is het wellicht wat lastiger voor te stellen. Uit onderzoek blijkt echter dat narcisme voor mensen zelf ook veel pijn en leed met zich mee kan brengen. Maar wat houdt het nu eigenlijk in, en wanneer spreek je van een persoonlijkheidsstoornis?

Het betreffende artikel ging over het wereldwijd bekende forum Reddit, waar dus ook een platform voor narcisten op te vinden is. Lotgenoten zoeken elkaar hier op, steunen elkaar en geven tips voor behandeling en verandering; het is een plek waar ze met gelijkgestemden kunnen praten en zich begrepen voelen. De specifieke pagina op Reddit waar dit plaatsvindt wordt bewust niet genoemd in het artikel, om het een ‘veilige’ plek te kunnen houden.

Persoonlijkheidsstoornis

De term ‘narcist’ wordt tegenwoordig al vrij snel gebruikt – vaak tot ongenoegen van echte narcisten – bijvoorbeeld als iemand egocentrisch gedrag vertoont. Maar wanneer spreek je van een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS)? Volgens de richtlijnen in de DSM-5, is de diagnose van toepassing als iemand aan minimaal vijf van de volgende criteria voldoet: het hebben van een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid, je verheven voelen boven anderen, geloven dat je een speciale status en bijzondere rechten hebt, fantasieën hebben over grenzeloos succes en genialiteit, een excessieve behoefte hebben aan bewondering van anderen, anderen uitbuiten, een gebrek aan empathie hebben, afgunst en arrogantie vertonen.

Als je naar die lijst aan eigenschappen kijkt, lijkt narcisme gepaard te gaan met een behoorlijk hoge zelfwaardering. Volgens onderzoeker en ontwikkelingspsycholoog Eddie Brummelman hoeft dit echter niet het geval te zijn. Begin 2020 was hij te horen bij NPO Radio 1 in de podcast Lezen in het donker, waarin hij vertelt over zijn onderzoek naar narcisme en zijn boek Bewonder mij! dat hieruit voortkwam. Brummelman legt uit dat narcisten lang niet altijd tevreden zijn met zichzelf, ondanks dat ze zich superieur voelen aan anderen. Ze kunnen juist erg kwetsbaar zijn en hebben vooral veel bevestiging nodig.

Ontwikkeling van narcisme

In relaties met anderen zijn mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis vaak erg competitief ingesteld. Ze willen koste wat kost de beste zijn, en wie dat in de weg staat wordt niet gewaardeerd. Warme, hechte relaties zijn over het algemeen niet voor hen weggelegd. In de podcast gaat Brummelman dieper in op de vraag waar dit gedrag en deze eigenschappen vandaan komen. Volgens onderzoeken kan de ene persoon er meer aanleg voor hebben dan de ander, maar wordt niemand met narcisme geboren. Vanaf de jaren zeventig is er een stijging te zien in hoe vaak de stoornis voorkomt; dit zou voortkomen uit jarenlange culturele invloeden.

Bij kinderen is narcisme meetbaar vanaf de leeftijd van zeven jaar, vertelt Brummelman. In zijn onderzoek richt hij zich op de vraag hoe je als ouder kunt voorkomen dat je kind een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontwikkelt. Vanaf de jaren zeventig is er een opvatting ontstaan dat een hoop problemen in de samenleving voortkomen uit lage zelfwaardering. In de hoop de zelfwaardering een boost te geven, gingen ouders hun kinderen vanaf jonge leeftijd op een voetstuk zetten en veelvuldig (overdreven) complimenteren. Achteraf blijkt dit echter niet zozeer bij te dragen aan hogere zelfwaardering, maar juist narcistische persoonlijkheidstrekken te kunnen versterken.

Niet overdrijven

Het opblazen van complimenten door woorden als ‘ongelooflijk’ en ‘fantastisch’ te gebruiken, kan volgens Brummelman een averechts effect hebben. Het schept in zekere zin een bepaalde verwachting bij kinderen dat ze altijd aan die standaard moeten voldoen en zo goed moeten presteren. Dat brengt een flinke druk met zich mee en kan de zelfwaardering juist doen dalen in plaats van stijgen.

Wat kun je dan wel doen als ouder? “Soms hoef je niet te prijzen om hetzelfde enthousiasme over te brengen Als een kind een tekening maakt bijvoorbeeld is het heel makkelijk om te zeggen: Oh wat een geweldige tekening en het dan weg te leggen en er niet meer naar te kijken. Maar je kunt er ook gewoon naar kijken en enthousiasme tonen en vragen stellen, allerlei dingen die geen evaluatie zijn maar die uiting geven aan jouw enthousiasme. Ook al is het positief, een compliment blijft wel een oordeel”, aldus Brummelman.

Meer over dit onderwerp lees en beluister je hier.