Hoe de juiste kleine veranderingen grote gevolgen kunnen hebben

15 aug Hoe de juiste kleine veranderingen grote gevolgen kunnen hebben

Persbericht Radboud Universiteit

Door ons dagelijks handelen op kleine punten te veranderen, is het mogelijk om in korte tijd belangrijke, maatschappelijke ommezwaaien teweeg te brengen – vooral op het gebied van klimaatactie. Een nieuwe IIASA-studie laat zien hoe belangrijk het is om deze dynamiek binnen een breed kader te analyseren, zodat het volledige potentieel ervan kan worden benut om de uitstoot van koolstof terug te dringen.

Kleine, positieve veranderingen in ons dagelijks leven werken al snel in belangrijke mate door binnen onze samenleving, in het bijzonder op milieugebied. Deze veranderingen noemen we ook wel maatschappelijke kantelpunten.

Volgens de auteurs van een nieuw wetenschappelijk artikel, recentelijk gepubliceerd in het tijdschrift One Earth, spelen maatschappelijke kantelpunten een sleutelrol bij het versnellen van onze inspanningen om de koolstofuitstoot te verlagen. We zien dit soort omslagpunten wanneer sociale, politieke, economische of technologische systemen een snelle verschuiving doormaken als gevolg van positieve terugkoppelingsmechanismen. Om inzicht te krijgen in deze kantelpunten moet de complexiteit van sociale systemen aandachtig onder de loep worden genomen. Vooralsnog ontbreekt in het huidige onderzoek echter een praktisch kader waarbinnen theoretische en empirische aspecten worden gecombineerd.

“Kijk hoe de acties van één Zweeds schoolmeisje om op vrijdagen te protesteren miljoenen hebben aangezet tot klimaatmarsen en -activisme: een signaal dat er grootschalige publieke steun is voor klimaatactie. Of hoe het Noorse wagenpark onder het nieuwe beleid voor elektrische voertuigen een ommezwaai heeft gemaakt en afstapt van rijden op fossiele brandstoffen. Willen we het volledige potentieel van maatschappelijke kantelpunten ontsluiten, dan is nauwgezette wetenschappelijke analyse van essentieel belang. Niet alleen bij het vaststellen en valideren van mogelijke omslagpunten, maar ook bij het modelleren van de achterliggende dynamiek: we willen begrijpen hoe deze punten zich ontwikkelen en wat ze kan blokkeren. In dit artikel leggen we uit hoe je dit kunt doen”, aldus coauteur Charlie Wilson, senior onderzoeker bij IIASA en hoogleraar Energy and Climate Change aan het Environmental Change Institute van de Universiteit van Oxford in het VK.

In de studie wordt een dynamische systeembenadering voor onderzoek naar maatschappelijke kantelpunten geïntroduceerd. Er wordt gekeken naar onderling verbonden terugkoppelingsmechanismen, en interacties tussen verschillende systemen en op verschillende schalen. Het onderzoek bouwt voort op de bevindingen van een workshop waarin een team van deskundigen de belangrijkste terugkoppelingsmechanismen achter kantelpunten heeft geïdentificeerd. De auteurs wijzen erop dat tevens rekening moet worden gehouden met factoren die deze dynamiek teniet kunnen doen. Zo wordt de verspreiding van sterke milieuwaarden gezien als een positief kantelpunt, maar kan maatschappelijke polarisatie deze ontwikkeling belemmeren.

“Uit ons onderzoek blijkt dat kleine acties kunnen leiden tot belangrijke veranderingen die doorwerken in sociale en economische systemen. Dit betekent dat beleidsmakers én de gewone mens veel macht hebben om grote veranderingen in gang te zetten. Cruciaal is echter dat we zorgvuldig analyseren welke kleine acties tot deze grote gevolgen kunnen leiden”, zegt Sibel Eker, hoofdauteur van het onderzoek en senior onderzoeker aan het IIASA en de faculteit der Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit.

De brede benadering die in dit onderzoek wordt voorgesteld en beschreven, kan bijdragen aan een beter begrip van de dynamiek achter maatschappelijke kantelpunten, en zo de levensvatbaarheid en effectiviteit van klimaatbeleid versterken. De auteurs benadrukken echter dat hun benadering, via gezamenlijke inspanningen, verder kan worden verfijnd door invloedrijke factoren te identificeren en rekening te houden met verschillen tussen regio’s, zoals het mondiale Noorden en Zuiden. Het concept ‘maatschappelijke kantelpunten’ wordt zo een nóg robuuster instrument: nuttig voor beleidsmakers en toepasbaar in de praktijk.

Lees hier het wetenschappelijke artikel dat gepubliceerd is in het tijdschrift One Earth.