Het mysterieuze fenomeen ‘déjà vu’ nader bekeken

12 aug Het mysterieuze fenomeen ‘déjà vu’ nader bekeken

Op de website van Eos Wetenschap werd onlangs aandacht besteed aan het fenomeen ‘déjà vu’. Letterlijk vertaald betekent dit dat je iets al eerder hebt gezien (of meegemaakt), echter kunnen de hersenen in dit geval niet verklaren waar of wanneer dat is geweest. Vaak weet je zelfs zeker dat je het niet eerder gezien kán hebben, bijvoorbeeld als je een plek denkt te herkennen waarvan je weet dat je er nooit eerder bent geweest. Eos Wetenschap zocht uit wat er tot nu toe in de wetenschap zoal bekend is over het déjà vu.

“Er bestaan verschillende theorieën over waar een déjà vu vandaan komt. Wetenschappers weten niet welke van die theorieën juist is, want er wordt amper onderzoek naar gedaan. Het fenomeen is lastig in een laboratorium te bestuderen. Je kunt er als proefleider niet voor zorgen dat je proefpersonen spontaan een déjà-vu­gevoel krijgen. Bovendien hebben weinig mensen last van hun déjà vu, het is vooral een gekke of grappige ervaring. Meer onderzoek is dus ook niet noodzakelijk”, zo is te lezen in het artikel.

Hoewel het déjà vu zelf lastig onderzocht kan worden, zijn er vergelijkbare fenomenen die makkelijker te bestuderen zijn. Een voorbeeld die genoemd wordt, is het ‘false fame effect’. Dit effect treedt op wanneer deelnemers tijdens een experiment een taak uitvoeren waarbij ze gezichten te zien krijgen, zonder te weten dat het experiment eigenlijk om de gezichten draait in plaats van de taak. Wanneer de deelnemers op een later moment de gezichten opnieuw te zien krijgen in combinatie met nieuwe gezichten, en de deelnemers verteld wordt dat er enkele beroemdheden tussen zitten, ontstaat het ‘false fame effect’. Ze zullen dan veelal de gezichten die ze eerder hebben gezien als beroemdheden aanwijzen, zonder te weten waar ze deze personen van herkennen.

“In de hersenen ziet een déjà vu of het false fame effect er mogelijk als volgt uit. Geheugensporen vormen zich in de hippocampus. Naast de hippocampus ligt de perirhinale cortex, een hersengebied dat activeert op het moment dat je iets of iemand herkent. Als dat gebied actief wordt, haalt de hippocampus doorgaans de informatie op die daarbij hoort. Mogelijk geeft de perirhinale cortex tijdens een déjà vu of tijdens het false fame effect een signaal van bekendheid af, maar kan de hippocampus geen bijbehorende informatie vinden. Dat conflict zou dan voor een déjà-vu-gevoel zorgen.”

Ook wordt er nog een andere theorie beschreven: “Een déjà vu kan ook voorkomen doordat de prefrontale cortex zijn werk tijdelijk niet goed doet. De prefrontale cortex ligt voorin de hersenen, en normaal gezien filtert hij voortdurend herinneringen die opkomen uit de hippocampus. Dat gebeurt aan de lopende band. Als je bijvoorbeeld de naam van een bekende acteur kwijt bent, komen er allerlei namen naar boven. Als de juiste naam naar voren komt, dan weet je dat meteen. Daarvoor zorgt de hippocampus. Wie schade heeft aan de prefrontale cortex brabbelt vaak van alles. Mogelijk brengt je hippocampus bij een déjà vu dus onzin naar boven, en ontglipt dat de prefrontale cortex.”

Wat er precies gebeurt in het brein tijdens een déjà vu is voorlopig dus nog niet duidelijk, maar door hersenprocessen te bestuderen in situaties die een vergelijkbaar effect veroorzaken, komen onderzoekers wel wat dichterbij. Lees hier het volledige artikel op de website van Eos Wetenschap.