Burnout: eigen schuld, dikke bult?

19 okt Burnout: eigen schuld, dikke bult?

– Column door Paul de Bruijn, psycholoog en oprichter van ProMind –

Heel kort samengevat is een Burnout niet meer, maar beslist ook niet minder (!), dan een misperceptie van jezelf in de context.

Dankjewel, Paul voor deze openbaring, maar houdt dit dan in dat het mijn eigen schuld is dat ik ben omgevallen? Omdat ik mezelf al die tijd verkeerd heb ingeschat, heb ik het mezelf zo moeilijk gemaakt dat ik ben uitgevallen. Halleluja! Openbaring! Domme ik! Volgende keer beter?!?

Nou, nee! Niet helemaal.

Vanaf je geboorte maak je keuzes, bedenk je strategieën en leer je gewoontes aan. Dat laatste is vooral handig, omdat je dan niet elke dag opnieuw het wiel hoeft uit te vinden. Als baby maak je onbewust de keuze of je al dan niet gaat huilen als je honger hebt. Wanneer het denken er later bij komt ontstaan daar strategieën uit. Kijk maar naar eens naar het onderhandelen van kleuters om een ijsje te krijgen.

De meeste van deze keuzes, strategieën en gewoontes zijn onbewust. En dat is goed. Ik moet er niet aan denken dat ik me bewust ben van elke willekeurige keuze die ik maak. Keuzes hebben ook vaak een beperkte houdbaarheid. Keuzes en voorkeuren veranderen. Als kind wilde ik boer worden. Nu ben ik heel blij dat ik voor psychologie heb gekozen. Vooral in de puberteit staat de boel op zijn kop. Bij de een wat meer dan bij de ander, maar toch.

Wat gebeurt daar dan precies? De belangrijkste verandering is dat de hersenen een ontwikkelingsspurt doormaken. De beginnende puber begint zich door deze ‘rijping’ bewust te worden van zichzelf in zijn context en – minder maar niet onbelangrijk – in de tijd.

Vragen als ben ik wel goed genoeg, vinden ze me wel aardig, krijg ik een vriendje of vriendinnetje, wat wil ik later worden, komt het allemaal wel goed, etc. komen op. Kortom: existentiële vragen, vaak gekoppeld aan angst voor afwijzing. Vooral dat laatste kan veel spanning oproepen die vervolgens een oplossing zoekt. Een snelwerkende en effectieve oplossing voor deze spanning is om aan te nemen dat hij terecht is. Immers, wanneer de kans op afwijzing 100% is, hoef je je er ook niet meer druk over te maken! Je kunt dan na afwijzing tegen jezelf zeggen: logisch, altijd al geweten, dat het nog zo lang geduurd heeft!!!

Hierin vinden we (deels) de bakermat van een aantal persoonlijkheidsaspecten die we bij Burnout cliënten veel terugzien. Ja-zeggen-niet-nee-zeggen (angst afgewezen te worden wanneer je nee zegt), perfectionisme (wat zullen ze wel niet denken als ik broddelwerk lever), controlegerichtheid (motie van wantrouwen; iets kan niet zomaar goed gaan), bovenmatig toegewijd (ze mogen niet denken dat het me niet interesseert) en rechtlijnig denken (er moet een enige en ondeelbare waarheid zijn).

Door de jaren heen verdwijnen veel van deze aspecten naar de achtergrond of reduceren tot normale proporties. Er is immers niets mis met deze eigenschappen, mits je ze niet de overhand laat krijgen. Maar bij een flink aantal mensen blijven deze aspecten, met de nodige spanning en lading, een irreëel beeld van zichzelf voeden, waardoor op termijn de spanning zo hoog oploopt dat ze omvallen met een Burnout.

Is dat eigen schuld, dikke bult? Ik denk het niet. Maar als de Burnout, met de gedachte die ik net beschreef, benaderd wordt, maakt dat de behandeling een behapbaar proces. Waardoor je relatief simpel uit je Burnout komt. Sterker nog, vanuit deze benadering zul je uiteindelijk beter en soepeler kunnen functioneren dan ooit daarvoor. Immers, de misperceptie, met de daarbij horende controlemechanismen en spanningen, is weg. De energie die je dan overhoudt is veel effectiever en efficiënter ergens anders in te zetten.

Velen hebben ons in de afgelopen jaren duidelijk proberen te maken dat het niet zo simpel kan zijn. Sterker nog: de meeste mensen die bij ons een traject volgen kunnen zich er in het begin ook niets bij voorstellen. Ze verzetten zich er met hand en tand tegen. En dat is ook hun taak in het proces. Immers, iemand die vanaf het begin ja en amen zegt is bezig zich een kunstje aan te leren. Terwijl we juist willen dat het kwartje valt.

Dat je bij jezelf onderzoekt en ontdekt hoe je denken en perceptie over jezelf en de wereld werkt. En dat je van daaruit nieuwe keuzes leert maken. Niet om een nieuwe waarheid of controlesysteem te ontwikkelen, maar om op een prettige en gezellige manier met jezelf onderweg te zijn. En in blijvende verwondering je verdere ontwikkeling en groei mee te mogen maken!