25 jul Leerlingen socialer en geconcentreerder door telefoonbeleid op school
Bronnen: Rijksoverheid, Radboud Universiteit
Smartphones weren uit klaslokalen zorgt ervoor dat middelbare scholieren onderling socialer zijn en lessen geconcentreerder volgen. Dat zeggen leraren en schoolleiders van bijna 600 middelbare scholen in een representatieve meting die het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap liet uitvoeren. Sinds januari 2024 bestaat in het voortgezet onderwijs de landelijke afspraak om tijdens lessen mobiele telefoons niet langer toe te staan. Na de zomervakantie geldt dat ook voor het primair en gespecialiseerd onderwijs.
Inmiddels hebben alle middelbare scholen die deelnamen aan het onderzoek maatregelen getroffen om mobieltjes uit de klas te weren, blijkt uit de meting. Een deel van de scholen had dit zelf al geregeld, nog voordat de landelijke afspraak van kracht werd. Voor andere scholen werkte de landelijke afspraak als stok achter de deur. Scholen geven aan dat de afspraak hen hielp om hierover in gesprek te gaan met ouders, leerlingen en personeel.
Staatssecretaris Paul: “Deze afspraak blijkt een schot in de roos. Het onderzoek laat zien dat leerlingen en leraren zich vlot hebben aangepast. Leerlingen praten meer met elkaar, letten beter op in de les en steken daar ook meer op. Bovendien zeggen scholen in het onderzoek dat ze goed uit de voeten kunnen met dit beleid en er dus geen extra hulp of ondersteuning bij nodig hebben. Ook basisscholen en scholen in het gespecialiseerd onderwijs niet, waar de afspraak na de zomervakantie gaat gelden. Ik ben blij dat deze maatregel ontzettend goed uitpakt, en dat komt vooral door alle leraren, schoolleiders en andere onderwijsprofessionals die hier hard mee aan de slag zijn gegaan.”
Nee, tenzij…
Het principe van de afspraak is dat mobiele telefoons alleen mogen worden gebruikt als ze noodzakelijk zijn voor de inhoud van de les. Bijvoorbeeld in een les over mediawijsheid. En als leerlingen ervan afhankelijk zijn, bijvoorbeeld om medische redenen of wegens een beperking.
Thuis of in de kluis
Sommige scholen hebben een ‘thuis of in de kluis’- beleid ingevoerd. Leerlingen mogen hun telefoon dan niet gebruiken onder schooltijd en telefoons, tablets en smartwatches moeten thuis of in een kluis blijven. Gedragswetenschappers van de Radboud Universiteit onderzochten wat leerlingen van dit beleid vinden. Ze vroegen leerlingen, ouders en leerkrachten van middelbare scholen wat zij van dit beleid verwachtten en hoe zij het in de praktijk ervaren. De meeste leerlingen zien óók voordelen aan het beleid, zoals minder afleiding en meer ‘écht’ contact.
“Leerlingen ervaren zowel nadelen als voordelen”, zegt gedragswetenschapper Loes Pouwels. “We verwachten misschien dat deze maatregelen bij de meeste leerlingen vooral weerstand oproepen, maar dat valt mee.” Als voordelen noemden leerlingen onder meer dat ze minder afgeleid zijn tijdens lessen en dat ze op schooldagen meer sociale ‘real-life’ contacten hebben en meer lichaamsbeweging.
Scholieren wijzen ook op de nadelen van het beleid, zoals de beperktere toegang tot informatie en het minder bereikbaar zijn. Het is wennen dat ze hun rooster niet meer op hun telefoon kunnen bekijken, maar dat ze aangewezen zijn op een roosterbord. Verder kunnen ze hun ouders niet meer bereiken tijdens schooltijd, wat bijvoorbeeld onhandig is wanneer ze een afspraak moeten maken bij de tandarts of opgehaald moeten worden. Ook lijkt het erop dat leerlingen door het strengere beleid meer tijd op hun telefoon doorbrengen ná schooltijd, ter compensatie.
Advies voor scholen
“Het is bij het ‘thuis of in de kluis’-beleid belangrijk dat scholen begeleiding bieden aan leerlingen voor wie de overgang naar het nieuwe beleid moeilijk is”, benadrukt Pouwels. Het gaat dan bijvoorbeeld om leerlingen met problematisch telefoongebruik of die moeite hebben met het aangaan van real-life sociale contacten.
Scholen die overwegen een ‘thuis of in de kluis’-beleid te implementeren raadt Pouwels vooral aan om leerlingen te betrekken bij die keuze. Als een maatregel opgelegd wordt zonder inspraak roept dit vaak meer weerstand op. “Luister naar hun zorgen en ideeën en zoek samen naar oplossingen. Soms hebben leerlingen het gevoel dat hen een belangrijke vorm van vermaak wordt ontnomen als ze geen telefoon meer bij zich mogen hebben. Het kan helpen als leerlingen mee mogen denken over andere vormen van vermaak voor in de pauzes.”
Ook ouders spelen een rol, zagen de onderzoekers. Als de regels voor telefoongebruik thuis versoepelen, terwijl ze op school strenger worden, heeft het beleid mogelijk minder effect. Wanneer ouders worden betrokken bij het telefoonbeleid op school leidt dat waarschijnlijk tot een positievere uitkomst.
Basisscholen en gespecialiseerd onderwijs
In het primair onderwijs en het gespecialiseerd onderwijs gaat de afspraak na de zomervakantie in. OCW heeft in deze meting ook 494 basisscholen en 317 (v)so-scholen gevraagd hoe zij hier tegenaan kijken. Meer dan 70 % van deze scholen geeft aan al vergelijkbaar telefoonbeleid te hebben. Op de meeste scholen moeten leerlingen bij binnenkomst hun telefoon inleveren. Sommige basisscholen (6 %) heeft een nog strenger beleid waarbij ook op het schoolplein mobieltjes zijn verboden.
Scholen in deze sectoren melden dat afleiding door mobiele telefoons onder jonge leerlingen veel minder voorkomt dan in het voorgezet onderwijs. Slechts 0 tot 20 % van de leerlingen neemt een mobiele telefoon mee naar school. Daarom verwachten ze ook minder grote effecten dan in het voortgezet onderwijs. Toch willen bijna alle scholen die nog geen duidelijke afspraken over mobiele telefoons hadden gemaakt dit alsnog gaan doen.
Aanvullende maatregelen
Het ministerie blijft de effecten van landelijke afspraak monitoren. In de zomer van 2025 zal het ministerie met alle betrokken partijen voor het basis-, voortgezet en gespecialiseerd onderwijs bekijken of er aanvullende maatregelen nodig zijn, zoals een wettelijk verbod.
No Comments