Streven naar inclusieve gemeente voor inwoners met psychische problemen

23 nov Streven naar inclusieve gemeente voor inwoners met psychische problemen

Voor mensen met psychische klachten kan het extra lastig zijn om aansluiting te vinden in de samenleving. Zij blijken zich vaker eenzaam te voelen en lopen soms tegen problemen aan van ongelijke behandeling, vooroordelen, stigma’s en minder goede toegang tot activiteiten en voorzieningen. Om de inclusie van inwoners met psychische aandoeningen te bevorderen, heeft het Trimbos-instituut een handreiking uitgebracht voor gemeenten. Deze is tot stand gekomen in samenwerking met zowel ervaringsdeskundigen als beleidsmedewerkers van verschillende gemeenten. Daarnaast zou het voor ons land zinvol kunnen zijn om eens te kijken naar onze zuiderburen. In de Vlaamse stad Geel worden namelijk al eeuwenlang psychiatrische patiënten opgevangen in gastgezinnen, en met succes. Misschien kunnen wij daar nog iets van leren…

“In een inclusieve gemeente voelt iedereen zich welkom, met en zonder beperking. Alle gemeenten moeten volgens het VN-verdrag handicap een Lokale Inclusie Agenda maken”, schrijft het Trimbos-instituut. “Daarin staat hoe de gemeente werkt aan een samenleving waarin iedereen meetelt. De nieuwe handreiking van het Trimbos-instituut helpt daarbij. Met informatie en advies over hoe gemeenten rekening kunnen houden met inwoners met een psychische beperking.”

“Het is belangrijk dat gemeenten met elkaar samenwerken aan een samenleving waarin iedereen mee kan doen en ideeën die er al zijn met elkaar delen. Dit kan bijvoorbeeld door ontmoetingsplekken en lokale activiteiten te bezoeken, en te ontdekken wat er speelt bij inwoners. Onder het motto Niets Over Ons Zonder Ons werken gemeenten samen met ervaringsdeskundigen aan de Lokale Inclusie Agenda. Ook moeten gemeenten aandacht geven aan problemen die inwoners met een psychische beperking ervaren. Bijvoorbeeld ongelijke of onaardige behandeling, geen goede toegang tot activiteiten en voorzieningen, vooroordelen en stigma’s, eenzaamheid en armoede.”

Voor en door inwoners

Om goed in te kunnen spelen op de behoeften vanuit de samenleving, is input van ervaringsdeskundigen een belangrijke aanvulling in de beleidsvorming. “Sommige gemeenten werken al succesvol samen met inwoners met ervaring”, aldus het Trimbos-instituut. “Hun ideeën en ervaringen hebben een plek gekregen in de nieuwe handreiking. Daarnaast vind je tips in de handreiking om voorzieningen en activiteiten beter toegankelijk te maken voor mensen met een psychische beperking. En om professionals en vrijwilligers bewust te maken van en meer te leren over wat deze groep inwoners nodig heeft.”

Opvang in huis

In het Vlaamse Geel gaat de inclusie van mensen met een ‘psychische beperking’ nog een aantal stappen verder. Al sinds de dertiende eeuw zijn er in deze stad gezinnen die hun huis – en gezinsleven – delen met patiënten uit de psychiatrie. Tegenwoordig gebeurt dat onder begeleiding van de lokale zorginstelling die bekend is met de betreffende patiënten en hen zorgvuldig aan de juiste gezinnen matcht. Hoewel het zorgcentrum erop toeziet dat enkel patiënten waarvan de situatie gestabiliseerd is in gastgezinnen worden geplaatst, weten de gezinnen aanvankelijk niets over de aard van de klachten wanneer de patiënt bij hen in huis komt. De keuze om wel of niet over de klachten te vertellen ligt bij de patiënt.

Toch blijkt het in Geel een succesformule te zijn. In veel families is het een soort traditie geworden om als gastgezin iemand op te vangen die gebaat is bij een stabiele thuissituatie. Dat is wat bij psychisch kwetsbare personen vaak ontbreekt, en wat juist zoveel verschil kan maken. Veiligheid, geborgenheid en andere basisbehoeften zoals rust, ritme en regelmaat kunnen veel betekenen in het herstellen en stabiel houden van de mentale gezondheid.

Fotografe Ilvy Njiokiktjien maakte een reportage over de gastgezinnen in Geel. Gedurende haar verblijf raakte ze onder de indruk van de open en warme sfeer binnen deze families en hun houding naar de patiënt toe. “Het was niet alsof iemand te gast was. Het was heel liefdevol en betrokken. […] En ik had het idee dat het de gastgezinnen geen extra energie kost”, vertelt de fotografe in het radioprogramma Spraakmakers.

Nieuwe normaal

Ook in de stad zelf bleek er meer inclusie te zijn: men is gewend geraakt aan een grotere diversiteit in gedrag op straat. “Als iemand zich opvallend of anders gedraagt, kijkt niemand daar raar van op”, aldus Ilvy. Mensen spreken zo’n persoon gewoon aan om een praatje te maken. “Dat vond ik zo hartverwarmend.”

Bekijk hier het fragment van het radioprogramma Spraakmakers op NPO Radio 1 waarin Ilvy Njiokiktjien te gast is. Wellicht kan deze manier van patiënten opvangen in Geel een inspiratie vormen voor andere plekken, en als voorbeeld dienen voor een meer inclusieve samenleving. Voor de gastgezinnen in Geel is het in ieder geval een raadsel waarom deze aanpak nergens anders wordt toegepast.