Zeldzame hersenaandoening biedt inzicht in werking bewustzijn

03 jul Zeldzame hersenaandoening biedt inzicht in werking bewustzijn

In Amerika is onderzoek gedaan naar de werking van het brein van een man met een bijzondere aandoening. Hierover schrijft NewScientist. Door een neurodegeneratieve ziekte kan hij namelijk de cijfers 2 tot en met 9 niet meer zien. De hersenen zijn wel in staat te herkennen dat het om cijfers gaat en reageren hierop, maar maken er een onleesbaar beeld van. En dat roept nieuwe vragen op over hoe informatie het bewustzijn bereikt.

Op zestigjarige leeftijd kreeg de man een hersenaandoening met onder andere geheugenproblemen en spierspasmen tot gevolg. Een opmerkelijke en wel heel specifieke bijkomende klacht, was dat hij enkel de cijfers 2 tot en met 9 niet meer kon zien. Letters, symbolen en de cijfers 0 en 1 zag hij wel.

Metamorfopsie

Als hij een van de andere cijfers voor zijn neus kreeg, zag hij in plaats van het getal een wirwar – of ‘spaghetti’ zoals hij het zelf omschreef – van lijntjes. Deze aandoening staat bekend onder de naam metamorfopsie, waarbij het zicht van lijnen verstoord raakt en deze deels weg kunnen vallen of kronkelig kunnen worden. Vaak treedt dit probleem dan bij meerdere soorten lijnen op: de jaloezieën in huis lijken vervormd, plaatjes worden anders en letters en symbolen in het algemeen kloppen niet meer of zijn deels niet leesbaar.

Het opvallende is dat deze man het probleem alleen met de cijfers 2 tot en met 9 heeft. Getallen die in woorden zijn uitgeschreven (drie, negen) herkent hij wel, en ook Romeinse cijfers kan hij zien. Om toch met de cijfers te kunnen werken die hij niet meer kan zien, zijn er speciale symbolen ontworpen als alternatief voor het cijferschrift met elk hun eigen waarde. Deze alternatieve cijfers kan de man wel succesvol gebruiken.

Herkennen zonder te zien

Bij het testen van het gezichtsvermogen van de man, bleek dat woorden, symbolen en plaatjes die vlak naast (of in) een van de cijfers 2 tot en met 9 stonden ook niet werden gezien. Zo kon hij het plaatje van een grote 6 met een peer erin afgebeeld niet zien, maar het plaatje van een grote hoofdletter G met een neus erin afgebeeld wel. Ook al zag hij het eerste plaatje niet en ontstond er een ‘spaghettibeeld’, op scans was te zien dat er wel volop hersenactiviteit was als hij ernaar keek.

Tot voor kort werd veelal verondersteld dat zo’n hoog niveau van hersenactiviteit gepaard gaat met visueel bewustzijn, oftewel het goed kunnen zien/lezen van het beeld. De bevindingen uit dit onderzoek lijken er echter op te wijzen dat de hersenen onbewust een beeld kunnen herkennen, maar dat er nog een tweede vorm van hersenactiviteit nodig is om het beeld tot het bewustzijn te laten doordringen, zodat je het ook echt kunt zien. In het geval van deze man moeten de hersenen namelijk eerst in staat zijn om de cijfers te onderscheiden van letters, om er vervolgens een vervormd beeld van te maken. Anders zou je verwachten dat bijvoorbeeld de letter S – die sterk op het cijfer 5 lijkt – ook niet zou worden gezien.

Een bijzondere ontdekking dus van een ogenschijnlijk tegenstrijdige werking van het brein. Lees hier het artikel van NewScientist over het onderzoek naar de visuele informatieverwerking bij deze man. Het wetenschappelijke artikel, gepubliceerd in PNAS, vind je hier. 03