Vroeg trauma en licht verstandelijke beperking; kameleon in de psychiatrie?

05 mrt Vroeg trauma en licht verstandelijke beperking; kameleon in de psychiatrie?

Opgesteld door Martijne Rensen, oprichter en directeur CELEVT en Trauma Academie

Tot voor kort was het cognitief functioneren een blinde vlek in de algemene psychiatrie, terwijl een lagere intelligentie grote invloed heeft op de symptoompresentatie en diagnostiek, en tevens vraagt om een aangepaste (trauma)behandeling. Vanuit onderzoek met de SCIL (Screener voor Intelligentie en Leerproblemen) zijn er aanwijzingen gevonden dat binnen de S-GGZ grote groepen functioneren op LVB-niveau. Hierbij gaat het om 27% van de patiënten op de polikliniek, 41% binnen FACT, 43% op opname-afdelingen en 67% bij de afdelingen voor langdurig verblijf. Hierover vertelde Drs. Jeanet Nieuwenhuis tijdens de eerste Trauma Informed Practice Conferentie van dit jaar.

Een aantal inzichten omtrent LVB worden hier uitgelicht door verschillende deskundigen die aanwezig waren op de eerste TIP-Conferentie 2021:

Mensen met licht verstandelijke beperking (LVB) vaker slachtoffer

Mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB IQ 50-85) zijn veel vaker slachtoffer van onder andere seksueel misbruik, mishandeling en verwaarlozing dan mensen zonder een LVB. Vanwege hun cognitieve beperkingen en een vaak weinig steunende omgeving kunnen zij schokkende gebeurtenissen moeilijker op eigen kracht verwerken. Chronische posttraumatische stressklachten komen bij volwassenen met een LVB dan ook veel voor, maar worden meestal niet gezien, laat staan behandeld.
– Dr. Liesbeth Mevissen (TIP-Conferentie 2021)

LVB kan in relatie tot vroeg trauma staan

Een licht verstandelijke beperking is lang niet altijd een aangeboren, onveranderlijke eigenschap en de term LVB moet gehanteerd worden als een dynamisch begrip. Het kan tijdelijk zijn, of op latere leeftijd verworven worden. Bijvoorbeeld na vroege traumatische ervaringen zoals lichamelijke en emotionele mishandeling en verwaarlozing of seksueel misbruik.
– Prof. Dr. Xavier Moonen (TIP-Conferentie 2021)

Invloed van stress en trauma op de ontwikkeling

De wetenschappelijke kennis over de invloed van stress en trauma op de ontwikkeling van verschillende biologische stress-gerelateerde systemen zoals de hersenen, het immuunsysteem, het spijsverteringssysteem, en het hormonale systeem is de laatste jaren enorm toegenomen. Deze systemen zijn nauw met elkaar verbonden. De ontwikkeling van deze systemen begint tijdens de zwangerschap en stabiliseert zich binnen een paar jaar. De kwaliteit van de opvoeder-kind relatie speelt daarin een belangrijke rol.

Door stress en trauma op jonge leeftijd kunnen zogenaamde programmeringseffecten in deze systemen optreden, die vaak onomkeerbare gevolgen hebben voor de latere lichamelijke en geestelijke gezondheid. Wordt behandeling pas na deze programmeringsfase gestart, dan is alleen een intensieve, langdurige en dus kostbare behandeling nog effectief. Er zijn voldoende redenen om aan te nemen dat bij een meerderheid van de jongeren met een lichte verstandelijke beperking de problemen die zij ervaren het gevolg zijn van deze programmeringseffecten. De consequentie is dat vol ingezet moet worden op preventie van stress tijdens de zwangerschap en het ondersteunen van kwetsbare ouders in de opvoeding van hun kind.
– Dr. Lex Wijnroks (TIP-Conferentie 2021)

Volgende TIP-Conferentie april 2021

Nieuwsgierig geworden naar behandelmogelijkheden? Lees meer over de Tweede Trauma Informed Practice Conferentie 2021 – CELEVT, die gepland staat voor 22 april dit jaar. Tijdens deze TIP-conferentie wordt besproken hoe de standard-of-care ggz-fasegerichte traumabehandeling op een multidisciplinaire en integrale wijze kan worden toegepast in de ggz-praktijk voor mensen met een licht verstandelijke beperking.