Vaker lezen versterkt sociaal-cognitieve vaardigheden zoals empathie

01 feb Vaker lezen versterkt sociaal-cognitieve vaardigheden zoals empathie

Persbericht Radboud Universiteit

Regelmatig verhalen lezen zorgt ervoor dat sociaal-cognitieve vaardigheden – zoals empathie – sterker worden, bij zowel kinderen als volwassenen. En dat zorgt er weer voor dat we ons tijdens het lezen beter en sneller kunnen inleven in personages. Taalwetenschapper Lynn Eekhof promoveerde eerder deze maand op dit onderwerp aan de Radboud Universiteit. “Ik denk dat we meer moeten doen met de verwondering over wat verhalen doen, in plaats van lezen alleen zien als een praktische vaardigheid.”

Of je nu in gesprek bent met iemand of een boek of reportage in de krant leest: in beide gevallen moet je je inleven in de ander om te kunnen begrijpen wat een ander denkt en voelt. De vaardigheden die we gebruiken om ons in te leven in anderen worden sociaal-cognitieve vaardigheden genoemd, zoals empathie en het ´lezen´ van andermans gedachten. “In verhalen gaat het weliswaar om mensen die niet echt zijn of die je niet ziet, maar we gaan ervanuit dat je dezelfde vaardigheden inzet om ook die mensen te begrijpen”, zegt taalwetenschapper Lynn Eekhof.

Wisselwerking

Om de samenhang tussen het lezen van verhalen en sociaal-cognitieve vaardigheden te onderzoeken, liet Eekhof honderden proefpersonen allerlei verhalen lezen en onderzocht ze, onder andere door het gebruik van een oogbewegingscamera, hoe ze die verhalen lazen en hoe dat samenhing met hun sociaal-cognitieve vaardigheden. “Daaruit bleek dat er een wederzijds versterkende relatie bestaat tussen sociale cognitie en verhalen. Omdat we onze sociaal-cognitieve vaardigheden gebruiken om verhalen te begrijpen, worden die vaardigheden steeds beter door regelmatig te lezen. En dát zorgt er weer voor dat we ons tijdens het lezen ook beter en sneller kunnen inleven in personages.”

Maar één verhaal lezen is niet dé oplossing voor een gebrek aan empathie, een eerdere bevinding die in de media een tijdje de ronde heeft gedaan maar inmiddels ontkracht lijkt. Uit de resultaten van Eekhof blijkt zelfs dat het lezen van één verhaal mogelijk juist een licht uitputtend effect heeft op onze sociaal-cognitieve vermogens. Dat lijkt tegenstrijdig, maar Eekhof vergelijkt het met krachttraining. “Net zoals we met het doen van tien push-ups onze armspieren tijdelijk vermoeien, putten we met het lezen van één verhaal onze sociaal-cognitieve ‘spieren’ tijdelijk uit. Op de lange termijn heeft het dagelijks of wekelijks herhalen van een set push-ups echter wél een positief effect op onze spieren. Op zo’n zelfde manier heeft ook het regelmatig en langdurig lezen van verhalen een versterkend effect op sociale cognitie.”

Kinderen

Bij kinderen is het effect van lezen waarschijnlijk het grootst, omdat zij nog de meeste ruimte hebben om te groeien in hun sociaal-cognitieve vaardigheden. Een duurzame en regelmatige leesgewoonte is daarom van groot belang, zegt Eekhof. “Daarmee benadrukt mijn onderzoek ook weer hoe belangrijk het is om kinderen aan het lezen te krijgen.” Ze doelt daarmee op het recente nieuws dat de leesvaardigheid van Nederlandse jongeren weer verder is gedaald, in 2022 zelfs onder het internationaal gemiddelde.

Eekhof: “Ik denk dat we meer moeten doen met de verwondering over wat verhalen zijn en met ons doen, in plaats van lezen alleen zien als een praktische vaardigheid waar je op wordt beoordeeld. Het is zó belangrijk om leesplezier te ontwikkelen. En dat kan bijvoorbeeld door je te verwonderen over de toegang die je met lezen tot andermans leven en gedachten krijgt, of dat nu via de Donald Duck of erkende literatuur gebeurt.”