Paniek om het coronavirus: angsten onder de loep

03 mrt Paniek om het coronavirus: angsten onder de loep

Je kan de krant niet openslaan en het journaal niet aanzetten of de nieuwsberichten over het coronavirus vliegen je om de oren. Het lijkt alsof de hele wereld in de ban is van deze minuscule ziekteverwekker. Toch reageert iedereen weer anders op zo’n mogelijke bedreiging van de gezondheid: waar de een er direct alles aan doet om besmetting te voorkomen, maakt de ander zich totaal niet druk om het virus. De Volkskrant legde vrijdag in een artikel uit waar die angst en paniek nu eigenlijk vandaan komen.

Zodra angst de overhand neemt, zijn mensen vaak minder goed in staat om de situatie rationeel te bekijken en rationeel te handelen. De ene persoon is echter gevoeliger voor angst dan de ander, en sommige personen ervaren wel angst maar kunnen dit goed onder controle houden. Ondanks deze verschillen zijn er een aantal patronen te herkennen in hoe mensen over het algemeen reageren op bedreigende situaties.

Ten eerste is de afstand tot en waarneembaarheid van het gevaar bepalend voor de mate waarin angst fysiek en mentaal opspeelt. Is het gevaar dichtbij en direct te zien, horen, ruiken of voelen, dan is snel handelen van belang om te overleven. Het lichaam wordt middels fysiologische processen in staat van paraatheid gesteld om te reageren, waarna ook een bewuste beleving van de angst volgt.

Een mogelijke virusbesmetting in de toekomst is echter een stuk minder tastbaar, waardoor de bedreiging ook lastig in te schatten is. Mensen weten niet goed wat ze kunnen verwachten van de situatie, en kunnen daar vaak moeilijker en minder rationeel mee omgaan. Hoe sneller een ziekte zich verspreidt, hoe groter de paniek meestal is en hoe meer voorzorgsmaatregelen er worden genomen.

Volgens hoogleraar Besturen van Veiligheid (Radboud Universiteit) Ira Helsloot wordt er vanuit dergelijke angst soms te overdreven gehandeld en zijn die maatregelen niet altijd nodig. “Als de Chinezen nooit hadden ontdekt dat het hier ging om een nieuw virus, dan zou een soort van zware verkoudheid de wereld zijn overgetrokken, en was alle heisa ons bespaard gebleven”, luidt zijn mening in de Volkskrant.

Dat er toch grote individuele verschillen zijn in de reactie op bijvoorbeeld het coronavirus, heeft volgens psychiater Aartjan Beekman (afdelingshoofd Psychiatrie in het VUmc) te maken met de manier waarop mensen preventief handelen. Hierbij spelen verschillende factoren een rol, zoals de mate van ervaring met de situatie, kennis over de aard van het gevaar (het virus of de ziekte), het vertrouwen dat iemand heeft, en het persoonlijke karakter. Daarnaast schat niet iedereen zijn of haar weerstand en gezondheid even positief in, ook dat speelt mee in de bezorgdheid en het wel of niet nemen van voorzorgsmaatregelen.

Angst in beeld

Sommige mensen hebben zoveel last van een bepaalde angst, dat het hun leven beheerst. In het tv-programma Erik Scherder laat zich niet kisten gaat de bekende neuropsycholoog de confrontatie aan met verschillende soorten angst. Hij verdiept zich in zijn eigen angsten en die van anderen, onderzoekt waar ze vandaan komen, welke gevolgen angst voor mensen kan hebben en hoe je ermee om kunt gaan. Het programma is elke donderdag te zien om 22.20 uur bij NPO2. De eerste aflevering werd afgelopen week uitgezonden en kan hier worden teruggekeken.

Eerder spraken Erik Scherder en Matthijs van Nieuwkerk al over het programma en over hun eigen angsten. Bekijk hieronder het fragment van De Wereld Draait Door: