Opinie | Afbouwperikelen in de geestelijke gezondheidszorg

02 mei Opinie | Afbouwperikelen in de geestelijke gezondheidszorg

Door Denise Hagmeijer

In de psychiatrie gingen medicijnen de laatste decennia als zoete broodjes over de toonbank. Ze werden vaak voorgeschreven onder het mom van een laatste redmiddel of een wondermiddel dat je klachten reduceert. Maar ook als de ultieme oplossing van het probleem: ‘Je mist een stofje in je hersenen. Dat kunnen we aanvullen met een antidepressivum.’ ‘Je kunt niet slapen? Dit antipsychoticum kan je helpen in slaap te komen.’ ‘Rust nodig? Een pammetje biedt uitkomst.’ Doordat je als patiënt vertrouwen had in je arts en waarschijnlijk ook niet alle wijsheid in pacht had, ging je overstag. Je slikte je medicatie een paar jaar, de omstandigheden veranderden, het gaat steeds beter met je en op een bepaald moment is de tijd daar om na te denken over het afbouwen van je medicijnen. Dat dit echter pas het begin is in plaats van het einde, daar kom je gaandeweg achter.

Het afbouwen van medicatie kan namelijk leiden tot grote problemen. Dit wordt je bij het voorschrijven ervan niet verteld. De heftige onttrekkingsverschijnselen die kunnen optreden na jarenlang gebruik van antidepressiva, antipsychotica of benzodiazepines, zijn niet voor de poes. Zo kan je lichaam dezelfde onttrekkingsverschijnselen vertonen als bij het afkicken van alcohol en drugs en kunnen de klachten waarvoor je aanvankelijk de medicatie bent gaan slikken, in alle heftigheid terugkeren tijdens het afbouwproces. Met alle gevolgen van dien. Reden dus om zorgvuldig te werk gaan wanneer je medicatie wilt gaan afbouwen. En stapsgewijs in kleine hoeveelheden de dosering te verminderen, waardoor je zo min mogelijk risico hebt op onttrekkingsverschijnselen. Uiteraard onder begeleiding van een arts die kennis van zaken heeft.

Dit is makkelijker gezegd dan gedaan. Want afbouwen met kleine stapjes wordt NIET ondersteund door de meeste zorgverzekeraars en de farmaceutische industrie. Je hebt het maar te doen met de beschikbare standaard doseringen van pillen. En is de stap te groot, dan mag je zelf voor apotheker gaan spelen door thuis pillen te snijden en op maat te maken. Maatwerk wordt niet geleverd door de apotheek of de farmaceutische industrie. Maar wat nou als je graag wilt afbouwen en zo min mogelijk last wilt hebben van onttrekking? En het risico op terugkeer van de klachten zo klein mogelijk wilt houden? Wat zijn dan de mogelijkheden?

Een van de beste initiatieven op het gebied van afbouwen is de ontwikkeling van de zogenaamde Taperingstrips, ontwikkeld door psychiater Jim van Os en apotheker Paul Harder van de Regenboogapotheek in Bavel. Een Taperingstrip is een lange strip bestaande uit 28 zakjes met daarin voor elke dag een dosis op maat gemaakte afbouwmedicatie. Zo kun je met een Taperingstrip bijvoorbeeld 50 mg Seroquel in 28 dagen afbouwen doordat er elke dag 1 tot 2 mg van het middel wordt afgehaald. Geen grote stappen, maar geleidelijk aan verminderen. Uit onderzoek van dezelfde Jim van Os en collega Peter Groot kwam naar buiten dat afbouwen met deze Taperingstrips een 70% grotere slagingskans heeft dan afbouwen aan de hand van de beschikbare standaarddoseringen die bij de apotheek beschikbaar zijn.

‘Doen!’ zou je zeggen. Echter is er één probleem: aan deze op maat gemaakte Taperingstrips zit een kostenplaatje van €100 tot €150 per strip van 28 dagen. En dat kostenplaatje komt bijna altijd voor de rekening van de afbouwende cliënt zelf, omdat zorgverzekeraars er geen heil in zien. Zelfs niet als er volgens de begeleidende arts een medische noodzaak is om af te bouwen door middel van deze Taperingstrips en onderzoek aantoont dat afbouwen met Taperingstrips een grotere slagingskans heeft. Je zou toch zeggen dat het ook in het voordeel is van de zorgverzekeraar als een verzekerde zijn medicatie afbouwt. Het scheelt de zorgverzekeraar dan toch op zijn minst zo’n 360 euro per jaar aan medicatie voor de betreffende verzekerde. Maar zo wordt er helaas nog niet gedacht. Het lijkt er zelfs wel op dat men liever wil dat de mensen vast blijven zitten aan hun medicatie, aangezien er verder niet in mogelijkheden wordt gedacht vanuit de zorgverzekeraars. Ook niet na jarenlange lobby van de Vereniging Afbouwmedicatie die zich fanatiek inzet om afbouwmedicatie zoals Taperingstrips vergoed te krijgen.

Wil je toch met Taperingsstrips aan de slag? Dan zijn er nog enkele mogelijkheden. Een optie is om de Taperingstrips zelf te betalen. Je kunt een deel ervan aftrekken bij de aangifte inkomstenbelasting onder het kopje zorgkosten. Echter kom je daarvoor pas in aanmerking als je de zogenaamde zorgkostendrempel hebt bereikt. Deze drempel is ongeveer 1,65% van je jaarinkomen bij een jaarinkomen tussen de € 7989 en € 42.434. Een andere optie is om in 2023 over te stappen naar zorgverzekeraar DSW. Deze zorgverzekeraar vergoedt de eerste drie Taperingstrips bij medische noodzaak. Echter gaat dit wel ten kosten van je eigen risico. Ook voor de lagere inkomens is er hoop. Binnenkort wordt namelijk Stichting De Klaproos geïntroduceerd. Deze stichting wil het gebruik van Taperingstrips vergoeden voor mensen met een minimuminkomen.

Al met al zijn er dus wel mogelijkheden om geleidelijk af te bouwen. Maar wordt het niet tijd dat afbouwen van medicatie door de zorgverzekeraars en het ministerie van VWS gezien gaan worden als een onderdeel van de zorgplicht die zij hebben jegens hun verzekerden? En zou de farmaceutische industrie niet eens het goede voorbeeld moeten geven door niet alleen verantwoordelijkheid te nemen voor het aan de pillen brengen van mensen, maar ook voor het zorgdragen van de afbouw ervan? De gezondheidsbelangen en menselijke maat zouden de boventoon moeten voeren boven de financiële belangen. Daar zouden een hoop mensen profijt van hebben. Hoog tijd dat daar verandering in komt!