Nieuwe inzichten in de dubbele werking van nicotine

31 dec Nieuwe inzichten in de dubbele werking van nicotine

Het is oudejaarsdag, en dat betekent dat er weer vele goede voornemens staan te wachten om te worden ingelost. Naast afvallen en meer gaan sporten, is stoppen met roken jaarlijks een van de populairste goede voornemens. Onderzoekers hebben zich verdiept in het effect van nicotine op de hersenen, om een ogenschijnlijke tegenstelling te ontrafelen. Want waarom vindt bijna iedereen een eerste sigaret ontzettend vies, om er in het vervolg toch nog meer te gaan opsteken?

Dat nicotine zowel een positief gevoel kan oproepen als een gevoel van (lichte) walging was al eerder bekend. Wetenschappers dachten dat dit te maken had met verschillende delen van de hersenen die door nicotine worden geactiveerd. In een nieuwe studie met muizen zagen onderzoekers echter dat één hersengebied – de area tegmentalis ventralis, dat betrokken is bij het beloningssysteem van het brein – zowel voor het plezierige gevoel als voor aversie zorgt.

Beloning versus afstraffing

In dit hersengebied zijn verschillende soorten neuronen aanwezig, waarvan een type positief reageert op nicotine en een ander type negatief. Wanneer iemand voor het eerst met nicotine in aanraking komt, worden alle receptoren in dat gebied gestimuleerd en ontstaat er zowel een gevoel van plezier als van walging. Komt er vaker nicotine in het lichaam, dan blijkt er echter een verandering te ontstaan in de hersenen. Door te roken kan het aantal neuronen dat voor de beloningsreactie zorgt toenemen. Zo gaat het plezierige gevoel steeds meer overheersen en wordt de aversie juist minder.

De twee verschillende typen neuronen die betrokken zijn bij de reactie op nicotine en in deze studie zijn onderzocht, zijn dopamine-neuronen en GABA-neuronen. De neurotransmitter dopamine staat bij onderzoekers bekend als een stof die een rol speelt bij beloning in de hersenen. GABA is een neurotransmitter die vooral bekend is om de remmende functie op het zenuwstelsel. Verrassend genoeg waren in dit geval de dopamine-neuronen verantwoordelijk voor het gevoel van aversie, en de GABA-neuronen voor het plezierige effect. Dit komt dus niet overeen met wat er altijd over dopamine werd gedacht: dat het beloning geeft.

Snel effect

De onderzoekers zagen dat er bij de muizen na één dag al veranderingen in het brein zichtbaar waren onder invloed van nicotine. Hoewel de eerste sigaret misschien vooral walging veroorzaakt, zorgen die snelle veranderingen er dus voor dat binnen korte tijd het positieve gevoel het overneemt van het negatieve gevoel. De reden om na de eerste sigaret er toch nog eentje op te steken, zal per persoon verschillen en kan te maken hebben met sociale en/of genetische factoren bijvoorbeeld. Daarna zorgt nicotine al gauw voor de keuze om vaker een sigaret op te steken.

Op het moment dat er sprake is van een verslaving, is het motivatiesysteem in de hersenen dusdanig veranderd dat nicotine er slechts voor zorgt dat het vervelende gevoel bij het gebrek aan een sigaret verdwijnt. Nicotine is dan een noodzaak in plaats van extra plezierig, en geen nicotine geeft juist een naar gevoel. Een van de onderzoekers legt uit:

“Als we uiteindelijk een medicijn kunnen ontwikkelingen dat de belonende hersencellen het zwijgen oplegt, maar de hersencellen die het gevoel van walging voortbrengen draaiende kan houden, dan zou een persoon wanneer deze rookt alleen maar een gevoel van walging ervaren en dat zou kunnen helpen om voorgoed te stoppen met roken.”

Dat zou voor veel mensen de maand januari toch net even wat makkelijker maken…