Kritiek op film Joker: vertekend beeld van ggz-patiënt

10 okt Kritiek op film Joker: vertekend beeld van ggz-patiënt

Sinds de première van de film Joker vorige week, is er vanuit verschillende hoeken en om verschillende redenen kritiek geleverd. Er wordt veel benoemd en geschreven dat de film zou aanzetten tot geweld. Daarnaast werd het gebruik van bepaalde muziek in de film bekritiseerd, welke afkomstig is van een omstreden en veroordeelde artiest. De Volkskrant kwam echter nog met een ander bezwaar; het personage zou bij de kijker namelijk onnodig angst creëren jegens ggz-patiënten in het algemeen.

‘Joker’ vertelt het verhaal van personage Arthur Fleck, een gekwelde man met een mislukte carrière als stand-up comedian en met mentale problemen, die tot complete waanzin wordt gedreven. Wanneer hij geen hulp en medicijnen meer ter beschikking heeft, belandt hij op een duister pad. De film probeert in eerste instantie een gevoel van sympathie op te wekken bij de kijker, om vervolgens een punt te bereiken waarop het personage te ver gaat en de kijker dit toch weer moet loslaten. VPRO Cinema plaatste onlangs een artikel met uitleg over de totstandkoming van de film en het personage, waarin wordt aangegeven waar de kritiek vandaan komt.

Angstzaaierij

Veel critici zijn bang dat mensen de film gaan zien als een soort verheerlijking van geweld, en daarmee worden aangespoord tot vergelijkbare acties. De Volkskrant stelt echter een ander probleem aan de kaak. Voor imitatiegedrag van filmgeweld hoeven we niet zo snel bang te zijn, blijkt uit diverse onderzoeken. Waar we pas echt voor moeten waken, zo stelt de krant, is de angst zelf die bij de gewone burger wordt gezaaid:

“Het voedt meer uitsluiting en angst jegens mensen die zich toch al eenzaam en miskend voelen. Ze verschijnen in onze waarneming als potentiële Jokers, als ‘tijdbommen’ die op een kwade dag geweld zullen gaan plegen op het weerloze, onschuldige publiek op straat. […] Joker versterkt nu juist de stereotypen die zorgen voor angst jegens zogeheten ‘verwarde mensen’ of ‘psychiatrische patiënten’. Stereotypen kunnen ervoor zorgen dat de pen in de hand van de psychotische ‘verwarde man’ verandert in een mes in de angstige en licht-verwarde cognitieve wereld van de agent. Daarmee kunnen stereotypen het verschil maken voor hoe een ontmoeting afloopt: met de knal van een politiekogel of met een gesprek.”

Verkeerd beeld

In het artikel wordt benoemd dat onderzoeksresultaten wijzen op het ontstaan van meer angst voor mensen met een ggz-diagnose door de manier waarop zij in Hollywoodfilms worden neergezet. Moeten dit soort stereotypen voortaan worden vermeden, om zo mensen in de ggz beter te beschermen tegen verkeerde indrukken van buitenstaanders? Maar wat gebeurt er dan met de artistieke vrijheid, en waar ligt de grens?

Is ingrijpen echt nodig, of kunnen we misschien beter zorgen dat mensen een realistischer beeld krijgen van ggz-patiënten? Dan is het onderscheid waarschijnlijk sneller gemaakt tussen een persoon die hulp ontvangt om zich staande te houden in de maatschappij, en een doorgedraaide, moordlustige psychopaat. Tevens is het de vraag in hoeverre dit soort films de oorzaak zijn van de toegenomen angst, en wat de rol is van bijvoorbeeld berichten en filmpjes van gebeurtenissen die gedeeld worden in het nieuws en op sociale media. Hollywoodfilms over seriemoordenaars bestaan immers al vele decennia, dus wat maakt de huidige situatie anders?