22 okt Een artistieke zoektocht naar zingeving
De zin van het bestaan: het is een thema waar bijna iedereen tijdens zijn leven wel eens over filosofeert. De een vaker en langer dan de ander, en hoewel er vele verschillende ideeën over zijn, blijft het voor de meeste mensen een eindeloos mysterie. Kunstenaar Henk Jans neemt je in zijn autobiografie KUNST de zin van het zinloze mee in zijn zoektocht naar zingeving – niet alleen van het leven, maar ook van het fenomeen ‘kunst’.
Henk Jans beoefent diverse kunstvormen; hij maakt tekeningen en schilderijen, zingt, maakt liedjes en schrijft gedichten. Tekenen doet hij al van jongs af aan, maar voordat hij zich op kunst is gaan richten heeft hij een korte carrière bij de Rijkspolitie gehad. Hier blijkt hij niet geheel op zijn plek te zijn, hij slaat een andere weg in en belandt op de kunstacademie. Tijdens deze opleiding ontwikkelt Henk zijn artistieke vaardigheden; toch is het niet wat hij ervan gehoopt had. Hij ervaart te weinig vrijheid om zijn eigen creativiteit te kunnen uiten, en worstelt met zijn gevoelens en gedachten. Onderstaande passage – afkomstig uit het gepubliceerde hoofdstuk op Henks website – geeft zijn gevoel van artistieke ‘vrijheidsbeperking’ weer:
In de tachtiger jaren van de vorige eeuw was het abstract bezig zijn bijna een must. Het was helemaal in, zou je kunnen zeggen. Vaak hoorde je de term ‘vernieuwend’ vallen en ik had het gevoel dat dit een soort van heilig streven moest zijn voor iedere zichzelf respecterende student in de kunsten. Er rustte een taboe op verschillende figuratieve kunstuitingen en zeggen dat je werk van bijvoorbeeld Anton Pieck mooi vond was vloeken in de kerk. Nee, je hoorde erbij als je helemaal weg was van ‘Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue’ van Barnett Newman, of hele werelden zag achter een schilderij waarop drie vlekken een een paar streepjes stonden. Al werd het door de docenten niet met zoveel woorden gezegd; het was de bedoeling de vernieuwende abstracte kunst te beoefenen. Nu was er best wel abstract werk dat ik kon waarderen, maar wilde ik zo ook werken? Kon ik me daar wel in vinden? Waar kon ik me eigenlijk in vinden?
Hobbelig levenspad
Ook later in zijn leven heeft hij moeite om zijn weg te vinden en gaat hij door donkere periodes. Kunst is voor hem een uitlaatklep en tegelijkertijd een soort houvast in zijn bestaan. Het boek beschrijft met name Henks zoektocht naar zichzelf, naar een doel in zijn leven en zijn werk. In zijn boek staat niet zozeer het antwoord op de vragen over de zin der dingen centraal, het gaat meer over de zoektocht zelf. Zijn creatieve uitingen vormen de rode draad in het levensverhaal dat hij met de lezer deelt.
Linosnede van Henk Jans
De hoofdstukken lezen vrij vlot weg. Wel is het verhaal en de zoektocht erg persoonlijk; het wordt niet geheel chronologisch verteld en voor de lezer maken de tijdsprongen het soms iets lastiger om het verhaal goed te kunnen volgen. De lezer is als het ware getuige van een persoonlijk ontwikkelingsproces, waar de een zich meer in zal herkennen dan de ander. Het schrijven van het boek lijkt met name voor de auteur een verwerkingsvorm te zijn van de gebeurtenissen in zijn leven. De vele artistieke aanvullingen met beeldmateriaal en teksten maken het geheel levendig, en zorgen ervoor dat je gemakkelijker in de belevingswereld van de auteur terechtkomt.
De zin van het schrijven
Hoewel Henk Jans met zijn boek anderen hoopt te inspireren, was ook hier het proces zelf minstens zo belangrijk als het eindresultaat. Over het schrijven van de autobiografie vertelt hij het volgende:
“Zoals blijkt uit de titel: ‘KUNST de zin van het zinloze’ ervaar ik in die schijnbare tegenstelling zowel zin als een zekere zinloosheid. Dat geldt voor zowel de kunst die ik beoefen, als voor het hele bestaan. Dat zoeken naar zin is bij het klimmen van de jaren steeds belangrijker voor me geworden. Toen ik mijn leven op mijn zestigste overzag vroeg ik mij af wat ik aan moest met datgene wat achter mij lag. Wat ik had gemaakt en beleefd, waar was dat nu allemaal goed voor geweest? Ik besloot de autobiografie te schrijven om er enige waarde aan te geven. Al schrijvende merkte ik trouwens dat ook dit viel onder de noemer ‘zin’. […] Ik schreef het boek in de eerste plaats om zelf zingeving te vinden. Maar het zal een meerwaarde betekenen als men er troost of inspiratie uit kan putten. Ook dat zou weer wat toevoegen aan ‘de zin van het zinloze’, voor de lezer en voor mijzelf.”
Op zaterdag 30 november vindt de boekpresentatie van KUNST de zin van het zinloze plaats in Kampen. Het programma bestaat onder andere uit een hoorspel, voordracht uit het boek en een lied van Henk Jans. De autobiografie is verkrijgbaar bij de reguliere boekhandel. Meer informatie over de presentatie, het boek en ander werk van Henk Jans vind je op zijn website.
Lees ook ons tweede nummer van het GGZ vaktijdschrift over de toepassing van kunst in de geestelijke gezondheidszorg.
* Bronvermelding beeldmateriaal: Henk Jans
Geen reactie's