31 dec Bijzondere archeologische vondst: neuronen uit de oudheid
In Pompeii zijn in het verleden al vele bijzondere ontdekkingen gedaan van mensen en taferelen die bewaard zijn gebleven na de uitbarsting van de vulkaan Vesuvius in het jaar 79 na Christus. Ook de nabij gelegen stad Herculaneum werd getroffen door dit drama, en kwam onder een laag van puin en lava te liggen. Deze laag heeft er al die jaren voor gezorgd dat de gevonden lichamen in goede conditie zijn gebleven. In 2018 ontdekte een onderzoeker bij een van de gevonden lichamen in Herculaneum dat ook het brein nog in goede staat was, en wat blijkt nu: hier zijn zelfs neuronen in te zien!
Dat naast het lichaam ook de hersenen zo goed bewaard zijn gebleven, is vrij uniek. Zeker de staat waarin dit brein verkeert is bijzonder te noemen. De hersenen van de man uit Herculaneum zijn namelijk ‘verglaasd’: het hersenweefsel is onder andere door de hitte van de vulkaanuitbarsting veranderd in glas. Volgens de onderzoeker die de vondst heeft gedaan, is er nooit eerder ergens een brein in deze conditie aangetroffen. Dit proces van vitrificatie – ofwel verglazing – was tot op heden in de archeologie zelfs alleen bekend bij plantaardig weefsel, bijvoorbeeld bij steenkool.
Extreme temperaturen
Het is waarschijnlijk een combinatie van uitzonderlijke omstandigheden dat ervoor gezorgd heeft dat de hersenen tot glasachtig materiaal zijn geworden. Wanneer vitrificatie onder laboratoriumomstandigheden wordt uitgevoerd, wordt weefsel eerst blootgesteld aan hoge temperaturen, waarna het snel wordt afgekoeld om het weefsel zo goed mogelijk te bewaren. Zo’n proces heeft waarschijnlijk ook in Herculaneum plaatsgevonden. Uit onderzoek van houtresten die vlak bij het lichaam zijn gevonden, blijkt dat er een temperatuur van minimaal 510 graden Celsius is bereikt toen het gebied getroffen werd door de vulkaanuitbarsting. Mogelijk heeft een snelle afkoeling van de aslaag er daarna voor gezorgd dat het hersenweefsel verglaasd is.
Unieke vondst
Het brein behoort volgens eerder onderzoek toe aan een man van 25 jaar oud, die liggend op zijn buik met het gezicht omlaag werd aangetroffen op restanten van een houten bed. Vermoedelijk gaat het om een bewaker of conciërge van het gebouw waarin hij gevonden is, dat gewijd was aan keizer Augustus. Nieuwsplatform Scientias sprak onlangs met de forensisch antropoloog die de het verglaasde brein ontdekte:
“Ik onderzocht de resten van het slachtoffer toen ik ontdekte dat er iets donkers in de schedel te zien was. Ik zag dat de kleine zwarte fragmenten een glasachtig uiterlijk hadden. Het moesten dan ook wel de resten van het brein zijn, die op de één of andere manier verglaasd waren. Het is extreem zeldzaam dat je een goed bewaard brein uit de oudheid vindt en het is voor het eerst dat we een brein hebben ontdekt dat door ongelofelijk hoge temperaturen verglaasd is”, vertelt Pier Paolo Petrone.
Vereeuwigd
“Verglazing vindt zelden plaats in de natuur en is nog zeldzamer in een archeologische context. Normaal gesproken is er sprake van verglazing als een materiaal verhit wordt totdat het vloeibaar is en dan heel snel gekoeld wordt, waardoor het een glasachtige vaste stof wordt. Iets soortgelijks moet met het brein van dit slachtoffer zijn gebeurd: het brein werd blootgesteld aan heet vulkanisch as, werd vloeibaar en door de snelle afkoeling van het as werd het glasachtig.”
Petrone vervolgt: “De ontdekking van een verglaasd brein was echt uitzonderlijk, maar dat we in het brein een compleet zenuwstelsel aan hebben getroffen dat bestaat uit neuronen en axonen is absoluut verbazingwekkend. De resultaten van onze studie laten zien dat het vitrificatieproces dat in Herculaneum plaatsvond en heel uniek was, de neuronale structuren van het slachtoffer als het ware heeft vereeuwigd, waardoor ze tot op de dag van vandaag intact zijn.”
Lees hier meer van het interview van Scientias met de forensisch antropoloog.
Geen reactie's